deprem büyüklüğü

• richter ölçeği ile hesaplanan değer. büyüklük deprem merkezine olan uzaklığa göre değişmez.
• deprem büyüklüğü ne richter büyüklüğü ne de mercalli büyüklüğüdür. deprem büyüklüğü öyle bir büyüklüktür ki,adı konamaz!
• elbette önemlidir.
  ne kadar büyükse o kadar sarsar.
• deprem şiddeti ile karıştırılmaması gereken kavram.
• moment büyüklüğü, mw olarak gösterilir. diğerlerine göre en güvenilir olanıdır. bilim dünyasında, eğer bir deprem için moment büyüklüğü hesaplanabilmişse, diğer büyüklük türlerine gerek kalmadığı düşünülür. belirleme açısından hepsinden çok daha karmaşıktır. esas olarak depremin oluşumunun matematiksel bir modelinin yapılmasına karşılık gelir. bir araştırıcının gerçekleştirebileceği bilimsel bir çalışma süreci ile hesaplanabilir ve bu yüzden hesaplamaların belirli bir zaman alması kaçınılmazdır. otomatik olarak uygulamaya konulabilmesi ise zordur, dünyada sayılı birkaç gözlem evinde, sadece belirli bir büyüklüğün üzerindeki depremler için rutin olarak hesaplanmaktadır. uygulamada, sadece belli bir büyüklüğün üzerindeki depremler için moment büyüklüğü hesaplanabilir.
  
  deprem büyüklüğü hakkında soruların cevaplarına kandilli rasathanesinin linki üzerinden ulaşabilirsiniz.
  
  kandilli rasathanesi sitesinden alıntılanmıştır.
• türkiye üzerindeki tüm fayların ve segmentlerin üretebilecekleri maksimum deprem büyüklükleri afad projelerinin bir tanesinde çalışılmıştır.
  
  proje yürütücüsü bu konudaki sembol hocalarımızdan prof. sinan akkar'dır.
  
  kaynak
  
  linkte, 13. sıradaki, udap-ç-13-06 no.lu, türkiye sismik tehlike haritasının güncellenmesi isimli projeye bakılabilir.
  
  bu dokümanda, ek 2'de türkiye anakarasındaki tüm aktif faylara ve segmentlere ait, olabilecek maksimum deprem büyüklükleri hesaplanarak sunulmuşlardır.
  
  yaşadığınız yere en yakın aktif fay ve segment için bakabilirsiniz.
  
  not 1: en yakın aktif fayın ya da segmentin adına ulaşmak için;
  
  buradan
  
  ilgili paftayı indirebilirsiniz.
  
  not 2: aslında bu entry "belli bir şehirde olabilecek maksimum deprem büyüklüğü nedir?" gibi güzel bir soruya cevaben yazılmıştır. ardından bu başlığa da eklenmiştir.
• tanımlamadan evvel "elastik geri tepme teorisi" ve "sismik moment" kavramlarını açıklamak gerektiğinin kanaatindeyim.
  
  - elastik geri tepme teorisi
  yerküredeki levhalar belirli bir hızda hareket etmektedirler ve levha tektoniğine göre bunların göreceli hareketlerinin çoğu bu levha sınırlarında gelişmektedir. bu hareketin uzun vadedeki etkileri, çok geniş zaman aralıklarındaki deformasyonları yansıtan jeolojik kayıtlardan tespit edilebilir.
  levhaların göreceli hareketi meydana gelirken, levhaları ayıran fay düzlemlerindeki kayma gerilmesindeki artışlar, sınır kayalarda elastik deformasyon enerjisinin depolanmasına neden olur. kayma gerilmesinin fay düzlemi boyunca mevcut kayaların kayma dayanımına erişmesi ile kayalarda yenilme meydana gelir ve birikmiş olan deformasyon enerjisi boşalır. yenilmenin etkisi, fay boyunca bulunan kayaların özelliklerine bağlıdır. bu kayaların zayıf ve sünek olması durumunda, depolanmış olan az miktardaki deformasyon enerjisi nispeten yavaşça boşalır ve hareket de asismik olarak gelişir. bu kayaların sağlam ve gevrek olması halinde ise, yenilme çok daha hızlı olur. kayanın yenilmesi, birikmiş olan enerjinin patlama derecesinde açığa çıkmasına yol açar. açığa çıkan enerji, kısmen ısı kısmen de deprem olarak kendini hissettiren gerilme dalgaları şeklindedir. elastik geri tepme teorisi (reid, 1911), faylara komşu kayalardaki deformasyon enerjisinin bu peşpeşe birikme ve boşalım sürecini tanımlamaktadır.
  
  - sismik moment
  elastik geri tepme teorisinden yola çıkarak bir depremin büyüklüğü hakkında kullanışlı bir ölçüt geliştirilebilir. bir depremin sismik momenti; fay boyunca devam eden kayanın dayanımı, yenilme alanı ve kaymanın ortalama miktarlarının çarpımla ile hesaplanır ve mo ile sembolize edilir, birimi dyne-cm’dir.
  burada anlaşılması gereken nokta; dayanımı yüksek kaya, geniş alan ve daha fazla hareket daha büyük magnitüdlü depremin üretilmesine katkı sağlar. sismik moment, jeolojik kayıtlardan tahmin edilebilir ya da bir sismogramın uzun periyot bileşeninden elde edilebilir.
  
  sismik moment (mo) = rijitlik × alan × kayma miktarı …(1)
  
  - moment magnitüdü
  tek çeşit magnitüd ölçeği yoktur. değişik cihazların ölçümüne bağlı olarak farklı ampirik büyüklükler olduğunu unutmamak gerekir (richter yerel magnitüdü, yüzey dalgası magnitüdü, cisim dalgası magnitüdü vesaire). bir deprem sırasında açığa çıkan toplam enerji miktarı artarken yer sarsıntısına dair özellikler de her zaman aynı oranda artmamaktadır. kuvvetli depremlerde ölçülen yer sarsıntısı karakteristikleri küçük depremlerinkine kıyasla deprem büyüklüğüne daha az duyarlıdır. bu özellik “doygunluk” olarak adlandırılır. cisim dalgası ve richter yerel magnitüdleri 6 ile 7 civarında doyarken yüzey dalgası magnitüdü de ms = 8.0 civarında doygunluğa ulaşmaktadır. çok büyük depremlerin boyutunu tanımlamak için, yer sarsıntısı özelliklerine dayalı olmayan ve sonuçta doygunluğa erişmeyen bir magnitüd ölçeğinin tanımlanması gerekir. doygunluk problemi olmayan tek magnitüd ölçeği moment magnitüdüdür. moment magnitüdü, bir fay boyunca yırtılmaya neden olan faktörlerin doğrudan bir ölçüsü olan sismik moment kavramına dayalıdır. aşağıdaki formülde tanımlanmaktadır:
  
  mw = 2/3log10(mo)-10.7 ...(2)
  
  anlatılmak istenen deprem büyüklüklerinin doygunlukları ve farkları aşağıda bulunan şekilde görülebilir.
  
  görsel
  
  magnitüd doygunluğuna (görselde ms'nin çıkabildiği en büyük değer) örnek ile bu bahsi sonlandırayım. 1906 san francisco ve 1960 şili depremlerinin her ikisi de yüzey dalgası magnitüdü (ms) 8.3 olan yer sarsıntıları ile oluşmuşturlar fakat yırtılma alanlarının arasındaki fark sebebi ile san francisco’nun moment büyüklüğü (mw) 7.9, şili’ninki ise 9.5 olarak ortaya çıkmıştır ve şili’deki deprem, san francisco’daki depremden 251 kat daha fazla enerji salmıştır.
  
  mw haricindeki büyüklüğün aynı olması o iki depremin aynı büyüklüklükte olduğu anlamına gelmiyor.
  
  dolayısı ile rasyonel büyüklük "mw"dir.
  
  mw 9.5 ile mw 7.9 arasındaki büyüklük ve enerji farkı için tık tık