• 1875-1921 yılları arasında yaşamış ermeni ressam, şair ve felsefeci. diran'ın anagramı olan indra adıyla şiirler yazmış. ama 1915'teki büyük felaketten sonra aklını yitirmiş, avare avare anadolu'yu gezmiş, aşkı ve birliği vaaz eden delicesine konuşmalar yapmış. 1921'de de bitlis'te işkenceyle öldürülmüş. bunlar maalesef oradan buradan topladığım kısıtlı bilgiler. batı ermeni edebiyatının en büyük şairlerinden biri olarak görülen birinin bu can yakıcı sonundan haberdar olmam ilginç bir tesadüfle gerçekleşti. çırakyan ünlü bir ressam ve şair olma yolunda ilerlerken servet-i fünûn dergisinde ressamlık ve illüstratörlük de yapmış. halil paşa ile birlikte araba sevdası'nı, kendi başına da mai ve siyah'ı resimlemiş. aynı yıllarda tefrika edilen ve basılan bu iki roman türkçe edebiyatın ilk resimli romanları: kendi tabirleriyle "musavver milli roman". servet-i fünun bu ilke iki romanla birlikte imza atmaktan gururlu bir şekilde ilanlar hazırlıyor. ama ilginçtir araba sevdası'nın resimlerinden bahsederken tek ressam "izzetli" halil paşa'ymış gibi sunuluyor, kitapta 3 resmin altında çırakyan'ın imzası olsa bile. mai ve siyah'ın ilanında ise resimler övülürken ressamın adı bile geçmiyor. halil paşa'nın gölgesinde diran çırakyan'ın ismi siliniyor. olayları kolayca karşılaştırarak zalimce saçmalamak istemem ama bu küçük haksızlıkla çırakyan'ın büyük felaketinin mikroskopik bir öncü sarsıntısı gerçekleşmiş sanırım.

    hakkında yazılmış metinlerden haberdar ederseniz ne güzel olur.
  • soner yalçın'ın sarkis çerkezyan'dan (nam-ı diğer sarkis amca) aktardığına göre ressam ve şair olan diran çırakyan 1917'de askere çağrılmış ama o inancı gerekçesiyle silah kullanamayacağını söylemiş. bunun üzerine kendisine istanbul'da katiplik görevi verilmiş. 1921 yılında diyarbakır'da vefat etmiş.
    sarkis amcanın anlatacakları

    sanat tarihi akademisyeni pelin şahin tekinalp'in ''hacettepe üniversitesi türkiyat araştırmaları dergisi''nde yayımlanan bir makalesinde diran çırakyan'la ilgili şöyle bir dip not bulunuyor:

    ''berberyan okulu'nda bedros sırabyan'ın öğrencisi olan diran çırakyan (1875-1921), sanayi-i nefise mektebini yarıda bırakarak serbest çalışır. sulu boya ve yağlı boya çalışmalarının yanı sıra servet-i fünun dergisi için illustrasyonlar hazırlamıştır (saris, 2003, ss. 84-85, kürkman, 2004, s. 305). servet-i fünun, resimli bir dergidir ve başlangıç serüveni zor olmuştur. osman hamdi bey'in de yardımıyla paris'ten fotogravür ve çinkografi ustası napier, dergide çalışması için istanbul'a getirilir (özgül, 1997, s. 27). napier'den sonra kayahan özgül servet-i fünun'da ressam olarak diran çuhacıyan isminden söz etmekle birlikte (özgül, 1997, s. 28) aslında diran çırakyan'ın önce araba sevdası'na üç resimle katkıda bulunduğu, ardından da daha araba sevdası tefrika edilirken başlayan halid ziya'nın mai ve siyah isimli eserinin illüstrasyonlarını yapmış olduğu imzalarından anlaşılmaktadır.''

    çekmeköy belediyesi ilçenin tarihiyle ilgili yayımladığı kitapta çırakyan'dan bahsediyor:
    ''ünlü bir şair, edip ve ressam olan diran çırakyan da eserlerinde çekmeköy’e yer vermişti. osmanlı bankası tahsildarı arapkirli kasbar çırakyan’ın oğlu olan diran çırakyan 1875 tarihinde üsküdar’da doğmuş, ilk tahsilini surp haç mektebi’nde yapmıştı. henüz çocukluk çağında iken şiire ve bilhassa resme karşı büyük bir ilgi göstermişti. 1891’de üsküdar’daki berberyan mektebi’nden mezun olmuştu. burada el yazma haftalık bir gazete neşretmişti. müteakiben bir yıl kadar sanayi-i nefise mektebi’ne devam ettikten sonra, takriben iki yıl ressamlıkla meşgul olmuştu. en önemli eserleri “taşdelen yolu” ve “bafra yolu” adlı yağlı boya tablolarıydı.''
    kaynak istanbul ansiklopedisi, 7. cilt, s. 3944.

    öte yandan abd'de yaşayan akademisyen meline karakashian, ''armenia: a country's history of challenges'' makalesinde diran çırakyan ve üç ermeni şairden ''... were a victim of the annihilation of the armenian intelligentsia on the fateful night of 24 april 1915.'' diye bahsediyor.

    mayda saris'in '' başlangıcından günümüze ermeni resim sanatı'',
    garo kürkman'ın ''osmanlı imparatorluğu’nda ermeni ressamlar'' ve
    metin kayahan özgül'ün ''resmin gölgesi şiire düştü: türk edebiyatında tablo altı şiirleri'' kitapları incelenirse daha çok bilgiye ulaşılacağı muhakkak.
hesabın var mı? giriş yap