diye

• iki cümleyi sebep bildirerek birbirine bağlayan zarf.
• diye
  yıkıldığın mey hanede
  ney hane sana diye
  akıştan vazgeçen bir nehir tanımadın
  oysa biz
  her yanımızda şirin bir hücre olma ihtimali taşımalıydık
  
  nehir kendine
  mey kendine
  hane sessiz
  uyku bahane
  biz
  var mıydık sahi
  
  bir köylü iyi bilir
  ürünü kaybederse mevsimdendir
  gelecekte
  mevsim bahane
  ürün gelecek ihtimalidir
  nereye mi
  gelecek elbet
  size de
  orada sen de var mıydın
  
  gelecek
  köyde kır başı
  horoz sesinde kızıl
  kentte kızıl saçlı bir kadın
  barın en kuytu yerinde
  gelecektir
  size
  sahteliğin ona boyattığı
  saç rengiyle bile
  orada sen de
  
  ekin
  dahası ekilin
  yıkıldığınız mey hane
  ney hane diye
  ekin
  akıştan vazgeçen bir nehirlik
  olmaz bize
  gelen geçen
  hepimize
  
  ekin
  sen var mıydın
  yıkıldığın mey hanede
  ney hane sana diye
  
  köy nasibini alsın onca ışıksız geceden
  toprağı kazmak ederin kalsın
  oraya ay yansırsa gecelerden bir gece
  ayda yansıyan köyleri de siz gece
  aramalısın"." diye "ız"
  
  ekin, ek çık hani merdivenlerden
  adım adım aşılsın diye
  hiç terlemeden
  iniş ve çıkışlar
  olsun diyelim "iz"
  
  bir köylüye anlattım
  sen anlamazsın diye
  ney hane sana
  yıkıldığın mey hanede
  köylü ter içinde kaldı
  
  olsun mu diyelim? her yanımızda şirin bir hücre olma ihtimali taşımalıydık
  
  ne oldu gördük şiirin güncesinde
  sen aldan diye 'şir'den bir gece kaldı bize
  
  ömer serdar
• siirt'in eruh ilçesinin savaşköy köyünün halen kullanılan eski ve asıl adı.
• romanlarda en fazla geçen kelime.
  
  - yeter lan çok kitap okuyosun!
  + diye bağırdı sığır adam.
• sin'den geliyorsan (bkz: #36339543)
  dın'dan geliyorsan (bkz: #39905311)
• üç noktaya sebep olan sözcük.
  "
  ... diye bildim seni
  ... diye sevdim
  ... diye sakladım
  ... diye öldüm "
• türkçeye sözdizilimsel bağlamda önemli bir fonksiyon kazandıran tümleyici bağ-fiil veya bağlaç. sentaksın ikili ağaç yapısı üzerine kurulu hiyerarşide (sentaks dualizmi), bu belirteç, sahip olduğu üst derecedeki konumuyla apayrı bir cümleyi veyahut yüklemi belirtebilir. bir cümle örneğiyle bu durumu özetleyelim: 'yarın gelecek misin diye sordu' yükleminde 'diye' elemanı başlıbaşına bir soru cümlesini belirmektedir: "yarın gelecek misin?".
  
  'diye' bu özelliğiyle diğer bağ-fiillerden ayrılır; çünkü 'sorarak' gibi bir bağ-fiil, zarf fonksiyonunda işlerken (bu nedenle zarf-fiil şeklinde de kullanılır), 'diye' sözcüğü, zarfların anlamsal işlevine sahip bir bağlaç gibi davranır. kısacası, bir yüklemi anlamsal olarak içinde bulunduğu anayükleme bağlayabilen yegane elemandır.
  
  'diye' sözcüğünü etimolojik olarak incelediğimizde bağ-fiil tanımının neden yapıldığını daha açık bir şekilde görebiliriz. sözcüğün morfolojik kökü 'demek' fiilindeki 'de-' köküdür. bağ-fiil anlamını yakınsamak için yukarıda verilen örneği küçük bir değişikle kullanalım: "yarın gelecek misin diyerek sordu" (diye + -rek). tamamen aynı anlamı vermese de, bu karşılaştırma, sözcüğün zarf-fiil gibi davranan yanını ortaya çıkarır.
  
  dikkat edersek, 'de+mek' fiili de apayrı bir yüklemi, alıntı semantiğinde olmak koşuluyla, bir nesne gibi kullanabilir. bunu yapabilen yegane fiildir. hemen örnek verelim: " 'çok yorgunum dedi' ve 'çok yorgunum söyledi' (gramere uymamakta)". bu cümlelere baktığımızda 'de-mek' fiilinin sentaktik farklılığı göze çarpmakta.
  
  bu ışıklı bilgiler birleştirildiğinde, 'diye' sözcüğünün anayükleme hem tümleyici zarf hem de bağlaç olarak bağlanabildiği görülmektedir. bağlaç işlevini düşündüğümüzde, sözcük kendi altyüklemi varmış gibi davranmaktadır (bakınız: bir önceki paragraf).
• her ne kadar tdk tanımında "türü zarf, anlamı ise herhangi bir yargıya vararak" olarak belirtilmişse de aslında tür olarak cümleye göre değişiklik gösterir. ayrıca kelimenin kökü alışılagelmişlikten ötürü "diye" zannedilmektedir. fakat kelimenin kökü de- fiilinden gelir ve de- fiiline -e (zarf fiil eki) eki gelerek orada ünlü daralmasıyla (-e > -i ) da birlikte araya ünsüz türemesi yani kaynaştırma harfi (-y) gelmiştir. (hatta bu bilgi ösym sınavlarında dilbilgisi sorularında fazlaca karşımıza çıkar.) geldiği zarf fiil ekinden dolayı zarf türünden ziyade zarf fiil olarak kabul edilmiştir. fakat cümle içinde kullanım yerine göre farklı anlamlar kattığı için edat görevi de görebilir. çünkü amaç ve neden ilgileri kurar.
• küçük iskender'in terapi'leri çok faşist ve güzel olmuş. terörist ve güzel de olabilirdi. onun kendine yaptıkları ise teröristçe. o bakımdan özüne sokmak tabii terörist eylemdir. özümüz kendine sokmak için değil başkaları soksun diye vardır. (bkz: küçük iskender/@ibisile)
  
  "kurulma sevdiğim güzelim deyi(n)
  bağlanma karayı alları geyin^*
  ben bir çoban olsam sen de bir koyun
  beslesem elimde tuz ile seni" (bkz: sen bir ceylan olsan/@ibisile)
  
  (bkz: vara diye)
• ingilizcesi olmayan sözcük.