• türk mitolojisinde hayat ağacı/dünya ağacı, kökleri yeraltı aleminde , gövdesi yeryüzünde, dalları ve yapraklarıysa göğün en üst tabakalarında olan bir eksen gibi düşünülmüştür. kısacası yeri göğü birbirine bağlar. hatta bazen kutup yıldızı'na kadar uzandığı kabul edilir.
    mitolojilerde ağaç, dağ gibi olgulara kutsaliyet addedilmesinin nedeni; yerle gök, insanla tanrı arasında köprü olarak görüldüğü içindir...

    temeli eski türklerdeki orman kültüne dayanan bu ağaç dünyâ ile birlikte yaratılmış ve kayra han tarafından dikilmiştir.

    altay mitolojisine göre, tepesinde tanrı ülgen oturur. öksökö kuşu etrafında dönerek uçar ve bâzen de zirvesine konar. dokuz boy (türklerin dokuz kavmi veya yeryüzündeki dokuz büyük insan ırkı) bu ağacın dokuz dalından türemiştir.

    her dalı, yetmiş yapraklı olarak tanımlanır ve yaprakları altındandır.

    güney sibirya’daki abakan tatarlarının efsanelerinde bu görüş biraz daha değişmiştir. onlara göre dünyanın ortasında, göklere kadar yükselen büyük bir demir dağ vardı. bu dağın üzerinde de yedi dallı bir kayın ağacı bulunuyordu

    hayat ağacı'nın en başta gelen özelliklerinden biri göğün direği olmasıdır. o dünyanın dengede durmasını sağlayan bir direk gibidir ve aynı zamanda da bitmez tükenmez yaşamın ve sonsuzluğun simgesidir.

    sivas gök medrese taç kapısında sağlı sollu hayat ağacı kabartması mimarideki en güzel örneklerinden biridir. gene sivas divriği'deki ulu camii darüşşifası'nda hayat ağacının çok farklı bir örneği vardır.
    erzurum yakutiye medresesi kapısında da ağaç üzerinde kartal motifi dünya ağacını anımsatır. (gerçi buradaki hurma ağacıymış ama olsun ben benzettim)

    bir de bu hayat ağacının köklerinden bengisu çıkar hatta çıkmak ne kelime dere gibi akar ki içenlerin ölümsüz olduğu rivayet edilir .

    yerle göğü birbirine bağlayan dünya ağacı'nın zirvesinde, iki başlı bir kartal yuva kurmuştur. bu kartalın işi gökleri korumaktır.

    yakutların türeyiş efsanelerinden er sogotoh destanı'nda da bir hakan ağacı'ndan bahsedilir ki hemen hemen hayat ağacının aynısıdır.
    "bu ağaca hakan ağaç derlenmiş. bu ağaç öyle büyük öyle büyükmüş ki, ortadaki dalları bile gökte mavi bir duman gibi görünürmüş. zirvesi dokuz göğü bile delip geçermiş. onun dibinde de, insanlığa ölmezlik sırrını veren ebedi hayat suyu kaynarmış. ihtiyarlar kuvvetten düşmüş kimseler gelirler, bunun diplerinde gezerler bu sudan içtikten sonra yine gençleşip kuvvettlenerek dönerlermiş."

    kaynaklar:
    yaşar çoruhlu - türk mitolojisinin ana hatları
    celal beydili - türk-mitolojisi-ansiklopedik sözlük
    bahattin uslu - türk mitolojisi
    deniz karakurt - türk mitoloji sözlüğü
    türk mitolojisi bahaeddin ögel
  • (bkz: yggdrasil)
  • çıtlık bilgilerine dağan üstünden gidersek; yakut ve altay türklerinde yaşam ağacına dünya ağacı da denir. bu, dünyayı ortasından (göbeğinden) öte aleme ve demirkazık yıldızı'na bağlayan, dalları aracılığıyla şamanlara yeryüzünden yüksek gök katlarına yolculuk yapma olanağı sağlayan bir ağaç ve buna demir ağaç* da deniliyor. çıtlık/dağandan keser sapı yapılması, sağlam olması yanısıra demir ağaç benzetmesine uyup ayrıca uzun yıllar ayakta kalabilmesi açısından dünya/yaşam ağacı olma olasılığını getirir. (bkz: çetele/@ibisile)
hesabın var mı? giriş yap