eicosanoid

• esansiyel yağ asitleri ve eikozanoidler :
  
  memelilerde yağ asitlerinin 10. karbon atomu ile karboksil ucu arasına desatürazlar aracılığı ile çifte bağ sokulabilirken, 10. karbon ile metil ucu arasına çift bağ sokulamaz.
  
  doymuş bir yağ asidine sokulan çift bağ hemen daima delta 9 konumundadır.
  
  linoleik yada linolenik y.a'leri diyetle alınırsa bizlerde araşidonik asit sentezi mümkündür.
  
  bu araşidonik asidi de alıp bir membran fosfolipidinin 2.y.a'di olarak koyabiliriz.(%10 civarında)
  
  araşidonik asit (eikozatetraenoik asit) zarlarda bulunur ve fosfolipidlerdeki yağ asitlerinin % 5-15’ini oluşturur.
  
  eikozanoitler, kendilerini oluşturan hücrelerin çevresindeki hücreleri etkileyen kısa mesafeli haberciler olarak davranan çok güçlü bir biyolojik sinyal ailesidir.
  
  gliserol fosfat'a 1.c'a y.a 2.c'a araşidonik asit koyarak da fosfatidil kolin sentezleyebiliriz.
  
  fosfolipaz a1 1.c'daki y.a'ini yıkar fosfalipaz a2 2.c'daki araşidonik asidi koparır. fosfolipaz c alkol+fosfat'ı koparır fosfalipaz d ise sadece alkolü(kolin) koparır.
  
  fosfalipaz a2 araşidonik asidi koparır ve sitozole düşmesine sebep olur.
  
  bu araşidonat pgg2, txa2, lt4 ve lx4 gibi bileşiklerin sentezi için kullanılan bir substrattır.
  
  bu iki ayrı yol pgg2-txa2 sentezleyen siklooksijenaz yolu ve lt4-lx4 sentezleyen lipooksijenaz yolu olarak bilinir.
• eicosa: yunanca 20
  eikozanoidler 20 c’lu yağ asitleri türevi olan otakoidlerdir.
  3'e ayrılabilir.
  1. siklooksijenaz ürünleri: prostaglandinler (pg), prostasiklin (pgı2) thromboksanlar (tx),
  2. lipoksijenaz ürünleri: lökotrienler (lt) and lipoksinler (lx).
  3. sitokrom p450 monoksijenaz ürünleri
  
  pg ler, prostasiklin (pgı2) ve tx 'a prostanoidler denir.
  
  lipoksinler önemli inflamasyon çözücü ve sentezi aspirinle artmaktadır.
  prostasiklin =pgi2 vasküler endotel hücrelerde ve kalpte yapılırlar.
  tromboksanları trombositler sentezler
  
  eikozanoidlerin sentezindeki yağ asidleri, hücre membranındaki fosfolipidlerden hız kısıtlayıcı olan fosfolipaz a2 yolağı ve fosfolipaz c yolağı ile y.asitleri koparılarak elde edilir.
  glukokortikoid hormonlar fosfolipaz a2 ve fosfolipaz c yolaklarını inhibe ederler.
  ca2+, histamin, bradikinin ve anjiotensin ıı fosfolipazları stimule ederler.
  
  cox enzimatik reaksiyonu aspirin ve diğer nsaii tarafından inhibe edilir,bunlar dokulardan prostaglandin salıverilmesini azaltırlar.
  aspirin ve benzeri ilaçlarla trombositlerde tromboksan sentezi inhibe edildiğinde, bu hücrelerde biriken endoperoksidler damar endotel hücrelerine transfer edilirler ve sonuçta endotelde prostasiklin sentezi artırılır.
  
  kardiyovasküler sistem'de pge'ler ve pgı2 arteriyolleri, venülleri genişleterek güçlü vazodilatör etkinlik gösterir.
  txa2 bütün damarlarda güçlü vazokonstriksiyon yapar.
  pge’ler ve pgf'ler uterusun tonusunu artırırlar,kasılmalara neden olurlar.
  pge1, pge2 ve prostasiklin i.v. verilince mide asid salgısını inhibe ederler.sitoprotektif etkilidirler.
  bronkodilatasyon yaparlar.
  astımlılarda aspirin ve indometasin gibi cox inhibitörleri bronkospazma yapar.lox yolağına araşidonik asit geçişini arttırarak lökotrien üretimini arttırırlar.
  
  prostasiklin trombositlerin adezyonu ve agregasyonu önler.
  pge1 ve pgd2 trombositlerin agregasyonunu inhibe ederler.
  pge2 ve txa2 trombosit agregasyonunu stimüle ederler.
  aspirin txa2 oluşumunu azaltır ve tromboz oluşumuna engel olur.
  böbrek bozuklukları bulunanlarda aspirin, indometasin vb. böbrek yetmezliğine yol açabilir.
  
  sancılı adette cox inhibitörleri pgf2? üretimini arttırır ağrı semptomlarını düzeltirler.ilaç olarak kullanılanlarından bazıları:
  dinoprosto prostaglandin e2
  alprostadil prostaglandin e1
  epoprostenol prostasiklin
  latanaprost prostaglandin f2?
  
  2012de mizoprostol içeren bazı ilaçlara zamanında piyasadan geri çekme uygulanmış.
  
  5-hete, 12 hete, ltb4 güçlü kemotaktik proinflamatuvar maddelerdir.
  
  lökosit ve bazı t hücresi alt-tiplerinde ltb4'e yüksek afinite gösteren blt reseptörleri bulunur.
  
  ltb4 tarafından bu reseptörlerin aktivasyonu lökosit ve monosit fonksiyonlarının ve nk hücrelerinin stimülasyonuna ve migrasyon ve agregasyona neden olur.
  
  kükürtlü lökotrienlerden ltd4 en güçlü bronkokonstriktör ve kapiler permeabilitesini arttıran bileşiktir.
  
  fosfolipaz a2 glukokortikoidler,mepakrin ve klorokin tarafından,
  cox aspirin, indometasin tarafından,
  lox sulfasalazin ile inhibe edilir.
• pgh2 sentaz çift basamakta tüm pg'lerin prekürsörü olan pgh2'yi sentezlerler.(pg h2=siklik endoperoksit)
  
  oluşan pgh2 (siklik endoperoksit) prostaglandin d, e, f ile tromboksan (txa2) ve prostasikline (pgı2) çevrilir.
  
  her hücre tipi sadece bir tek tip prostanoid oluşturabilir.çünkü her hc.'de belirli bir enzim vardır o da pgh2'den som ürünü üretir.(ör:endotelde pgı2 sentaz vardır sadece ve pgh2'den pgı2 sentezler.)
  
  kortizol antinflamatuar etkisini fosfolipaz a2 inhibisyonu yaparak gösterir.
  aspirin ve diğer nsai'ler cox inh.yaparken imidazol sadece tromboksan sentaz'ı inhibe ederler.
  
  lipooksijenaz yolu:
  üç ayrı lipooksijenaz oksijeni araşidonik asidin 5., 12. ve 15. karbon atomlarına ekleyerek hidroperoksitleri (hpete) yapar.
  
  sadece 5-lipooksijenaz lökotrienleri üretir.
  
  lipoksinler, lökositlerde lökotrienlere benzer şekilde üretilirler (lxa4’den lxe4’e kadar).
  
  bunların etkileri tam olarak bilinmemekle birlikte vazoaktif ve bağışıklık düzenleyici etkileri olduğu düşünülmektedir (şalonlar).
  
  ortak ürün lt a4'tür. lt b4 ,lt c4.. vb bundan sentezlenir.ama lt a4'ten lt c4 elde etmek için ortama glutatyon olmalıdır.glutatyon eklenirse lt a4'e lt c4 oluşur.
• (bkz: tromboksan)
  (bkz: lökotrien)
• insulin - glukagon dengesinde onemli rol oynadigi soyleniyor. yamulyorsam lutfen duzeltin.
• 20 karbonlu yag asitlerinin oksidasyonuyla olusan sinyal molekulleridir. aspirin agri kesici gorevini icra ederken eicosanoidlerin sentezini engelleyerek semptomatik tedavi saglar. turkce kaynaklarda eikozanoid seklinde adlandirildigi gorulebilir.
• araşidonik asit metabolitlerine verilen isimdir.akut ve kronik inflamasyonda rolleri vardır.5-lipooksigenoz yolundan lökotrienler sentezlenirken siklooksigenez yolundan prosglandinler sentezlenir.5-lipooksigenoz yolunda üretilen 5-hete ve ltb4 kemotaksi yapar ve ltc4,ltd4,lte4 vazokonstriksiyon,bronkospazm,artmış permeabilite oluşturur.siklooksigenoz yolunda üretilen pgi2 vazodilatasyon yapar ve trombosit kümelenmesini engeller,buna zıt olarak txa2 vazokonstriksiyon yapar ve trombosit kümelenmesini uyarır.pgd2,pge2,pgf2alfa vazodilatasyon yapıp ödem etkisini arttırır.aspirin ve diğer nsaid'ler anti-inflamatuar etkisini siklooksigenaz yolu üzerinden gösterirken,steroidler hücre membran fosfolipidlerinden araşidonik asit koparan fosfolipazları inhibe ederek gösterir.
• lokal hormon da denebilir. sentezlendiği hücrenin kendisine veya komşu hücrelerine etki ederler.
• aykozanoyid okunur.
• araşidonik asit kökenli lokal hormonlar