elmas

• elmas, bilinen en sert maddelerden biridir ve değerli bir taştır. karbon elementinin bir modifikasyonu grafit, diğeri ise elmastır. elmasın saf karbon
• kargo'nun ateş ve su albümünün çok güzel ve anlamlı şarkısı.
  günümüz kadınlarının doyumsuz ve bencilliğine değiniyor.
• (bkz: bakımlı kömür)
• elmas kolyeler satan firmalar var ve sürekli sipariş alıyorlar yani bu nadir bulunan bir şeyse bunlar nasıl her zaman sipariş alıyorlar. aldığımız elmas kolyelerin burada bahsedilen elmaslarla alakası yok sanırım
• elmas nasıl mı bu kadar değerlendi?
  "1940'larda amerikan hükümeti kendi elmas stokunu yaratmaya çalıştı. çünkü elmas sadece mücevher değil bilinen en sert doğal materyaliydi. bu da onları silah, tank ve uçak üretiminde önemli hale getiriyor. savaş üretim kurulu hiçbir malzemenin gecikmeyeceğini söyledi ama bir devlet yetkilisi de beers'e bağlı bir sendikanın elmas alımını çok zorlaştırdığını öne sürdü. öyle ki amerika sendika üretim için gerekli elmasları satmazsa ingiltere'ye uçak vermemekle tehdit etmek zorunda kaldı. sebebi de elmas sendikası bize stok satmıyor çünkü kendi tekeli dışında büyük miktarda hoş görmüyor. fakat fiyatın devamlılığı sadece arzla ilgili değildir. aynı zamanda taleple de ilgilidir. ikinci dünya savaşı'ndan on yıl önce de beers krizdeydi. elmas almak isteyen çok kişi yoktu. daha da kötüsü insanlar aldıkları elmasları satıyor, arzı arttırıyor ve fiyatları daha da düşürüyordu. de beers bir reklam firması devreye soktu ve harika bir fikir ortaya attılar. ya insanlar elmasları sonsuza dek saklasa? orta çağ'ın başlarından beri yüzükler nişan hediyesi olarak kullanıldı. ama o yüzüğün üzerinde bir elmas olması fikri? işte o yeniydi. ilk reklam kampanyası amerika'daydı. ve dünyanın en büyük ressamlarının tabloları yer aldı. mesaj şuydu: elmaslar sanat eseridir. ardından pek çok kampanya geldi. hepsi de aynı sloganı kullandı. işe yaradı. dünyada pek çok ülkede bu reklam yayınlandı. elmas yüzük kullananların yüzdeliği %10 iken yıllar geçtikçe bu %80e kadar çıktı. insanlar bu taşa değer vermeye ikna edildiler. işte reklam şirketleri bu yüzden para alıyor. 1980'lerde de beers kadınların erkeklere elmas alması için uğraştı ama bu kampanya tutmadı. yine de beers 2003'teki "sağ elini kaldır" adlı bir reklam kampanyasına göre güçlü kadınların sol elinde bir nişan yüzüğü olmalıydı ve kendi aldığı bir elmas yüzük de sağ elinde olmalıydı. bu da başarılı olmadı. elmasları kadınlar takabilir ama birincil alıcıları erkeklerdir. birkaç yıl süresince de beers anketler yaptırdı. soru şöyleydi; başka şeylerden feragat edecek olsanız elmas yüzük ister miydiniz? 1990'da kadınların sadece %22'si "evet" dedi ama erkeklerde oran %59'du. elmas bir nişan yüzüğü almak erkekler için yetişkinlik göstergesiydi."
  
  peki elmas ne şartlarda çıkarılıyor?
  özellikle sierra leone başta olmak üzere afrika ülkelerinde ve geri kalmış birkaç ülkede ülkenin fakir insanları çok zor sağlık şartlarında çalıştırılarak çıkartılmaktadır. daha da kötüsü bu ülkelerde iç savaş hüküm sürmektedir, bu iç savaşların büyük elmas şirketleri tarafından desteklendiği bilinmektedir. bu ülkelerde zor şartlarda çalışmayı veya asker olup savaşmayı kabul etmeyenlerin elleri kesilmekte olup, bu ülkelerde nüfusa göre sakat olma oranı bir hayli yüksektir.
  kaynakça
  netflix explained: elmas bölümü
• basit bir tanımla başlayalım: elmas; karbonun elementinin belli basınç ve sıcaklık altında 4 adet kovalent bağ yaparak elmas-kübik kristal yapısına sahip olacak şekilde meydana gelen bir yapıdır. yani karbon elementinin oluşturduğu allotroplarından biridir.
  
  esas çelişkili olan ise karbonun aynı zamanda dünyanın en yumuşak malzemesi olan grafit olarak da kristallenmesidir. diğer allatroplara baktığımızda mekanik ve elektronik anlamda çağ atlatan bu ürünleri grafit, grafen, elmas, fulleren ve karbon nanotüp gibi isimlendirildiklerini görürüz. şurada nanotüpleri anlatmıştık.
  (bkz: karbon nanotüp/@karanlikruya)
  
  --- spoiler ---
  grafit ve elmas
  --- spoiler ---
  grafit ve elmas karbondan oluşmasına rağmen grafit dünyadaki en yumuşak maddelerden biri, elmas ise en sert maddedir. 1-10 arasında değer alan ve sertlik sıralaması yapmamızı sağlayan mohs skalasında "10" ile temsil edilir. element aynıyken bu fark neden kaynaklanır? bunu atomların uzay dizilimine bakarak kolayca yorumlayabiliriz:
  şekil: grafit vs elmas (wiki)
  
  şekilde; solda görüldüğü üzere tek elmas atomu 4 bağ yapmıştır ki karbonun yapacağı maksimum sayıdır (4a grubu=4 bağ). 4 elektronda güçlü kovalent bağlarla birbirine tutunur ve güçlü bir 3 boyutlu iskelet oluşturur(buna sp3; yani s'den 1; p'den 3 elektron). hiç bir köşeden bağlara zarar veremezsiniz, bu yüzden çok serttir.
  
  --- spoiler ---
  görsel ve aşındırıcı özelliğiyle elmas
  --- spoiler ---
  elmas görsel niteliğiyle veya sertliği sebebiyle bir şeyleri kesmek için de kullanılır. örneğin testere, taşlama veya kesici matkap uçları elmasla kaplanır. yapı malzemeleri satan dükkanlarda çok ucuza bulabilirsiniz.
  
  --- spoiler ---
  elmas pahalı bir takıyken nasıl oluyor da ucuza satın alınabiliyor?
  --- spoiler ---
  burada mesele kristal şeklidir, kaplama olarak kullanılan elmas birkaç mikron kalınlığında sadece yüzeye kaplanırken, takı olarak kullanılan elmas doğal yollarla elde edilir. kristal yapısı mükemmel görünmelidir. oysaki yapay olarak bir elması -çalışmalar yapılıyor olsa da- bu formatta üretmeniz zordur.
  
  üstte verdiğim şekilde sağdaki grafite baktığımızda karbon atomlarının düzlemsel olarak birbirine 3 adet bağ ile bağlandığını görürüz ki buna sp2(s'den 1, p'den 2 elektron) hibritleşmesi diyoruz. haliyle 1 elektron bağ yapamamıştır ve düzlemler arası zayıf van der waals bağlarıyla birbirine tutunur. bunun fiziksel sonuçları nedir?
  
  a) van der waals kuvvetleri fizikseldir ve mekanik kuvvetle kırılır, örneğin bir kalem ucu yaparsanız düzlem tabakaları halinde kağıda iz bırakabilirsiniz. makro boyutta çizgi olarak görünse de yeteri kadar büyütürseniz; şeklinde altıgenlerden oluştuğunu görürsünüz.
  (bkz: geçirmeli elektron mikroskobu/@karanlikruya) ^*
  
  b) 4 elektronu olan bir yapının 3 elektronu bağ yapar da 1 tanesi açıkta kalırsa ne olur? bu elektron iletkenlik sağlar. yani grafit, aynı bakır gibi iletkendir. eskiden amd işlemci kullananlar bilir, çarpan kilidini kırmak için kalem ucuyla işlemci üstüne köprüleme yapardık. o zamanlar kalem ucu nasıl iletken diye hiç düşünmemiştim. hey gidi. günümüzde kalemler grafit-kil karışımından yapılsa da (2si de düzlemsel dilimli yapıya sahiptir), iletkenlik kısmından grafit sorumludur.
  
  gördüğünüz gibi aynı elementin 1 bağının yerinin değişmesi o maddenin özelliklerini tamamen değiştirmektedir.
  
  referans ve ileri okumalar için:
  william d. callister jr., david g. rethwisch, "materials science and engineering: an introduction, 10th edition", wlley, 2018.
• elmasın saf (bkz: karbon) olduğu ilk olarak fransız kimyacı (bkz: lavoisier) tarafından keşfedilmiştir.
• (bkz: tadınık biri)
• yanarken çok yüksek kalori çıkaran, yandığı yeri bile eritebilecek kadar yüksek ısı çıkarabilecek saf karbon, en değerli ve sert mineral taş.
• taşıyan kişinin kötü duygularını emdiğine inanılan, sadakat simgesi taş.