hidrolik kriko

• sıkıştırılamaz özellikteki akı$kanların kullanıldığı hidrolik mekanizmalardır.bu mekanizmaların günümüzde çok geniş uygulama alanları bulmaktadır. hidrolik mekanizmaların çalışma ilkesi, iki temel kurala dayanmaktadır.
  
  bunların birincisi, çok yüksek basınç bile uygulansa sıvıların sıkı$mazlıklarının korumalarıdır. ikinciside 17. yüzyılda pascal (1623-1662) tarafından bulunan ilkedir. pascal ilkesine göre, kapalı bir sistem içindeki sıvıya uygulanan basınç, sıvının her yanına aynı kuvvetle iletilir. sözgelimi, içinde alanı 10 cm² olan bir piston bulunan boruya bağlanır ve küçük pistonun üstüne 10 kg’lık bir ağırlık yerleştirilirse bu ağırlığın dengelemek için büyük pistonun üstüne 100 kg. koymak gerekir. büyük piston büyüdükçe üstüne konulacak ağırlık da orantılı olarak artar ve bu ağırlık 10 kg. ile dengelenir. ancak 100 kg. ağırlık 1 cm hareket ettirmek için pistonun 10 cm hareket etmesi gerekir.
  
  kullanım yerleri:
  vidalı krikolarla kremayerli krikoların, kaldırma güçlerinin yaklaşık olarak 30.10³ dan fazla yapılamamalarına karşı hidrolik krikoların kaldırma güçleri 300.10³’a kadar olabilmektedir. ağırlıkları ve boyutları da kaldırma güçlerine oranla çok azdır. bu nedenle kullanma oranı çok geniştir. makine yapım endüstrisinde, gemi yapımında büyük çelik yapıların kurulmasında çok kullanılan bir araçtır. bundan ba$ka yapım akımına girecek parçaların doğrultulmasına, eğilmesi, bükülmesi, kazanların bombeleştirilmesi ve sıkı presli geçme i$lerinde çok kullanılmaktadır. kullanım örnekleri arasında vagon boşaltma tertibatları, devirme tertibatları, iticiler, ağır kapakların kapatılması gibi örneklerde vardır.
  
  sınıflandırılmaları:
  hidrolik krikolar genel olarak iki sınıfa ayrılır. dikey hidrolik krikolar ve yatay hidrolik krikolar
  dikey hidrolik krikolar, yükleri dikey doğrultuda çalışan kaldırma pistonuna bağlı başlık, kanca veya mahmuz yardımı ile kaldıran hidrolik krikolardır. dikey hidrolik krikolar yukarıdaki cümlede de anlaşılacağı üzere üç tiptirler; başlıklı, kancalı, mahmuzlu hidrolik krikolar.
  yatay hidrolik krikolar ise, yükleri yatay doğrultuda çalışan kaldırma pistonunun kumanda ettiği bir kaldıraç ile kaldıran ve tekerlekler üzerinde hareket eden krikolardır.
  
  fakat,akı$kan basıncının,pistonun yalnız bir tarafına ya da her iki tarafına etkimesine göre bir kriko tek etkili ya da çift etkili olabilir. tek etkili bir krikoda öbür kurs ya içerde bulunan bir yalla ya da bir dış kuvvetin etkisiyle gerçekleştirilir.çubuk ancak bir taraftan çıkabilir, ya da krikoyu bir yandan öbür yana geçebilir (çift çubuklu kriko); çubuğun çapı silindirin çapına eşit olabilir (tek odalı kriko) ya da biri diğerinin içerisinde kayan birkaç öğeden oluşabilir (teleskopik kriko).
  
  calı$ma prensipleri:
  
  hidrolik krikolar, kaldırma yüksekliğini sağlayan bir silindir ile bunu içinde hareket ettiği ve baskıyı sağlayan bir piston ve bir pompa grubundan ibarettir. pompa, elle vaya motorla çalıştırılabilir. pompanın itici pistonunun elle çalıştırılması halinde bir manivela kolundan yararlanılır. manivela kolu ile kendi silindiri içerisinde hareket edebilen bir küçük pistona hareket verilmekte ve bu sırada depodan emdiği sıvının büyük silindirin içerisine atılması sağlanmaktadır.
  emme silindirleri ile basma silindirleri arasında tek yönlü birer ventil (çek valf) bulunduğu için kaldırma silindirinden sıvı geriye gidememekte ve buda yükün kendiliğinden aşağıya inmemesini sağlamaktadır.
  sıvının kaldırma silindirinden depoya dönmesi ve bu şekilde yükün indirilmesinin sağlanması, başka bir vidalı valf ile olur. bu valf manivela kolu ile kumanda edilebilir veya bir yerde elle kumanda edilebilecek $ekilde yerleştirilebilir.
  kaldırma silindirinde pistonun en yüksek konumu düzenlemek için bir kanal konulması da mümkündür. bu taktirde piston bu yüksekliğe geldiği zaman, sıvı bu kanaldan depoya girerek yükün daha fazla kalkmasına veya pistonun silindirden çıkmasına engel olur.
  günümüzde tüm hidrolik krikolar için mineral yağlar tercih edilmektedir. bunlar hem sıvı halde donma noktası düşük hem de yağlama özellikleri iyi olan yağlardır.
  
  kaynaklar:
  pippenger, john industrial hydraulics, mcgrawhill
  
  prof. suner, faruk kaldırma ve iletme makinaları, 1977
  
  pinches, michael j. , ashby, john j, güç hidroliği, meb 1994
  
  özcan, fatih hidrolik akışkan gücü, mert 1982
  
  yrd.doç.dr karacan,ismail hidrolik ve pnömatik,simav 2000