psikopat krizi

• tbmm'deki 1947 yılı bütçe görüşmeleri esnasında yaşanan bir olaydır.
  başlık sahibi yazarın entrysindeki bazı bilgiler yanlıştır. bu kriz aylarca değil, 9 gün sürmüştür ve '12 temmuz beyannamesi' ile bu kriz sona ermemiştir.
  
  18 aralık 1946 tarihinde mecliste oturum açıldığında ilk olarak başbakan recep peker kürsüye çıkıp kısa bir konuşma yapmıştır. başbakandan sonra maliye bakanı halit nazmi keşmir kürsüye gelip bütçeye dair genel bilgiler vermiştir.
  
  başbakanın ve maliye bakanının bu sunumundan sonra sıra muhalefete gelmiştir. demokrat parti adına önce manisa milletvekili yunus muammer alakant, sonra da kütahya milletvekili adnan menderes konuşmalar yapmıştır. adnan menderes, yaklaşık 1 saat süren kapsamlı konuşmasında bütçeyi çok sert bir dille eleştirmiştir.
  
  adnan menderes'in konuşmasından sonra başbakan recep peker tekrar kürsüye çıkıp şunları söylemiştir:
  ''muhterem arkadaşlarım, demokrat parti adına dinlediğinin adnan menderes'in sesinde kötümser ve psikopat bir ruhun mariz karanlıklar içinde (chp grubundan sürekli alkışlar). şanlı bir milletin ve arkada bıraktığı karanlıklardan azametli, şan ve şerefli bir istikbale gitmek azminde bulunan kudretli bir devletin hayatını bir boşluk halinde ifade eden ruh haletinin akislerini dinledik (chp grubundan iştirak ediyoruz sesleri). bu ruh haletine temas ettiğim zaman kendimi derin bir hakikati keşfetmiş vaziyette görüyorum. demek ki, her şeyi geriye çeken anlaşılmaz hareketler bir ruhtan doğuyor. vazife başına geldiğimiz günden beri bu kürsüye gelip bizden hesap sormalarını istediğimiz zaman her defasında bir usul meselesi çıkararak karşımıza çıkarak konuşmaktan kaçan bu parti (dp grubundan daha nasıl söyleyelim sesleri)
  arkadaşlar mesul bir başbakan olarak huzurunuza çıktığım her zaman takatlarını, çalışmalarını, teşvik ve desteklemeye gayret ettiğim muhalif partinin fikirlerini mesul bir adam olarak baştan aşağı haksız bulduğum zaman devletin hakkını korumak ve hakikatleri açıklamak elbette vazifemizdir. (dp grubundan haşa, dinlemeyiz, çıkalım arkadaşlar sesleri)''
  
  başbakanın konuşmasının sürdüğü esnada demokrat parti genel başkanı celal bayar: ''kalkın arkadaşlar, müzakereyi terk edelim.'' der ve dp'liler ayaklanıp salonu terk etmeye başlar.
  
  başbakan recep peker konuşmasına devam eder: ''bir saat istedikleri gibi haksız, mütecaviz şeyleri yazılı kağıttan okudular.'' der.
  
  demokrat parti'nin istanbul milletvekili fuat köprülü de karşılık olarak: ''bir başbakan böyle söyleyemez'' der ve bunun üzerine de demokrat partililer salonu terk eder. başbakan recep peker de konuşmasına devam eder.
  
  19 aralık 1946 tarihli tasvir gazetesi
  
  olaydan sonra chp'li nihat erim ulus gazetesindeki röportajında bu olayı ''çirkin'' bulduğunu ifade eder.
  20 aralık 1946'da dp'li fuat köprülü de bir gazeteye: ''demokratların memlekette bir anarşi havası yarattığına inanıyorsanız hemen vazifenizi yapınız, suçluları mahkemeye veriniz, demokrat parti'yi kapatınız.'' yazar.
  
  bu krizden sonra bütçe görüşmeleri günlerce demokrat partililer olmadan devam etti. diğer yandan krizden sonra 2-3 gün art arda demokrat parti meclis grubu toplandı.
  
  meclis boykotunun uzun sürmesi huzursuzluk yaratmaya başlayınca chp barış için girişimlerde bulunmaya başladı. öncelikle istanbul bağımsız milletveki adnan adıvar aracı oldu ve dp genel başkanı celal bayar'la görüştü. fakat bu sırada bir kısım dp'liler tarafından başbakan recep peker'e telgraf gönderildi. başbakandan özür dilemediği takdirde istifa etmesi istendi. bu hareket iki tarafın arasını iyice açtı.
  
  kriz büyüyünce cumhurbaşkanı ismet inönü devreye girdi. önce dp'den celal bayar ve fuat köprülü ile görüştü. ertesi gün de chp'den şükrü saraçoğlu ve mümtaz ökmen'le görüştü. bu görüşmelerden sonra chp'li ve dp'liler bir araya geldi.
  25 aralık 1946'da cumhurbaşkanı ismet inönü bir kez daha bayar ve köprülü ile görüştü. bu görüşmede dp'liler bu tarz olayların yaşanmamasına dair inönü'den teminat istedi, inönü de bu isteklerine olumlu yanıt verdi.
  teminat belgesi olarak da 26 aralık 1946'da cumhurbaşkanı'nın partiler üstü gayretlerini içeren bir tebliğ yayımlandı. bu tebliğ, anadolu ajansı vasıtasıyla radyodan da kamuoyuna duyuruldu.
  
  26 aralık 1946 tarihli tebliğ:
  “cumhurbaşkanı ismet inönü, demokrat parti başkanı celâl bayar ve dp meclis grubu başkanvekili fuat köprülü’yü davet ederek büyük millet meclisi’ndeki hadise hakkında kendilerinden malumat istemiştir. parti ve grup başkanları, gördükleri muameleden müteessir olduklarını söylemişlerdir. cumhurbaşkanı, taraflardan birinin haklı veya haksız olduğu konusu üstünde durmayarak, bir kısım milletvekili arkadaşların müteessir olmalarından kendisinin de teessür duyduğunu bildirmiştir. karşılıklı saygı ve iyi niyetin vücudüne, her iki tarafla yakın temasından dolayı katiyen emin olduğunu bildiren cumhurbaşkanı, şikâyet tezahürünün kâfi görülmesini ve mecliste normal çalışmanın temin olunmasını başkanlardan rica etmiştir.”
  
  bu tebliğden sonra demokrat partililer meclise dönüp, bütçe görüşmelerine katılmışlardır.
  
  12 temmuz beyannamesi, dp'nin birinci olağan kongresi'nde hürriyet misakı adlı bildirinin ilan edilmesinden sonra başlayan süreçle ilgilidir. psikopat olayı, ismet inönü'nün 26 aralık 1946 tarihli tebliğiyle sonuçlanmış, demokrat parti meclise geri dönmüştür.
  
  kaynaklar:
  18 aralık 1946 tarihli tbmm tutanağı
  çok partili sisteme geçişin sancılı kesitlerinden biri: 1947 yılı bütçe görüşmeleri