35'ler grubu

• recep peker hükümeti'ni deviren chp içindeki oluşum.
  
  tartışmalı 1946 seçimlerinde chp galip gelmiş, cumhurbaşkanı ismet inönü, hükümeti kurma görevini recep peker'e vermiştir. recep peker; sertlik yanlısı ve tek parti rejiminin sıkı savunucularından biriydi. bu yüzden inönü önlem amaçlı peker'e parti genel başkan vekilliği görevini vermemiştir. atatürk döneminden beri süregelen başbakanların parti genel başkan vekili olması geleneği de böylelikle bozulmuştur. o dönemde parti içinde tek parti rejimi yanlıları ile demokratikleşme yanlıları vardı. inönü'nün recep peker'i seçmesinin nedenleri; demokrat parti'nin iyice güçlenmesi, kendisine gelen eleştiri oklarının yönünü değiştirmek istemesi ve dp'yi sindirme politikasına geçmek istemesidir.
  
  tbmm'de 1947 bütçe görüşmelerinin yapıldığı günlerde başbakan recep peker ve demokrat parti arasında psikopat krizi yaşanmıştır. dp'liler meclisi terk etmiş, cumhurbaşkanı inönü araya girmek zorunda kalmış, inönü'nün tebliğinden sonra da dp'liler tbmm'ye dönmüştür. bu kriz hakkında daha detaylı bilgi için (bkz: #116888770)
  
  7 ocak 1947'de demokrat parti ilk büyük kongresini toplamıştır. bu kongrede hürriyet misakı yayınlanmıştır. bu misakta kısaca; cumhurbaşkanlığı ile parti başkanlığının ayrılması, seçim kanunun düzenlenmesi, anayasaya aykırı kanunların düzenlenmesi gerektiği yazmaktaydı. üstelik dp, bu taleplerin gerçekleşmediği takdirde mücadelelerine meclis dışında devam edeceklerini bildirmiştir. bu iktidar ve muhalefet arasındaki ilişkileri yine germiştir. başbakan recep peker ile ana muhalefet lideri celal bayar sert tartışmalara girmiştir. (bkz: cumhuriyet'in dp kongresi manşeti)
  
  bu olaylar sürerken chp içindeki fikir ayrılıkları git gide kendini göstermeye başlamıştır. bir yanda tek parti rejimini savunan ''pekerciler'', diğer yanda da demokratik rejimin bir an önce yerleşmesini isteyen ''ılımlılar'' vardır.
  
  bu tartışmalar esnasında cumhurbaşkanı ismet inönü hakemlik rolü üstlenmiştir. bir yandan dp'lilerin taleplerini dinlemiş, bir yandan da recep peker'in dp'lilerin dokunulmazlıklarının kaldırılması gerektiği, dp'yi kapattırmalı gibi taleplerini dinlemiştir. bu süreçte recep peker'i sakinleştirmeye, oyalamaya çalışmıştır. sonunda da inönü bu konuda chp içindeki ılımlıları desteklemeye karar vermiştir. bunların nedeni; truman doktrini'nin ilan edildiği günlerde abd kongresi'nde ve senato'da türkiye'nin siyasal sistemi epeyce tartışılmış, doktrinin baskıcı ülkelere karşı demokratik ülkeleri korumayı amaçladığından, inönü türkiye'nin de demokratik bir ülke olduğunu ispatlamaya çalışmaktır. cumhurbaşkanı ismet inönü'nün hakemliği sonucunda türk siyasetinin en önemli belgelerinden biri olan 12 temmuz beyannamesi yayınlanmıştır. inönü bu hareketiyle recep peker'e resmen sırtını dönmüştür. inönü ile peker çatışması başlamıştır. diğer yandan ılımlılar grubunun başındaki nihat erim, bu beyanname ile ilgili ulus gazetesine: ''cumhurbaşkanı, bu sıfatına pek yakışan bir teşebbüsle partiler mücadelesini vatandaşlar arasında düşmanlık duygularını kökleştirmeyecek bir döneme sokmuştur'' yazmıştır. dp'liler de bu beyannameyi olumlu karşılamıştır. (bkz: cumhuriyet'in 12 temmuz beyannamesi manşeti)
  
  beyanname sonrası chp'deki çatlaklar iyice artmıştır, bu dönemde chp'li ılımlılar ile dp'liler peker hükümetini düşürmek için gayret göstermeye başlamıştır. diğer yandan ismet inönü ile arası açıldığından ortalıkta devamlı recep peker'in istifa edeceği söylentileri dolaşmaya başlamıştır. recep peker ise istifadan ziyade parti içinde kendi taraftarını genişletmeye çabalamıştır. bir yandan da inönü'ye karşı bir muhalefet yaratmaya çalışmıştır.
  
  bir zaman sonra recep peker'in üzerindeki baskılar artınca daha fazla direnememiş 4 ağustos 1947'de inönü'ye istifa edeceğini bildirmiştir. inönü de meclis açılana kadar görev başında kalmasını istemiştir. peker de bunu kabul etmiştir. peker, inönü ile bu anlaşmasına rağmen parti içindeki kışkırtıcı faaliyeti devam etmiştir. 26 ağustos 1947 günü toplanacak chp meclis grubu öncesi taraftarlarını arttırmak istemiştir. bunun nedeni ise olası bir güven oylamasında galip çıkıp inönü'ye güç gösterisi yapmak ve koltuğunu sağlamlaştırmaktır.
  
  26 ağustos günü chp grubu toplanmıştır. başbakan recep peker bu toplantıda uzunca bir konuşma yapmıştır. konuşmasında kendisine yöneltilen baskıcı zihniyet eleştirilerini reddetmiş, 12 temmuz beyannamesi'ni desteklediğini açıklamış, inönü ile bu beyanname nedeniyle aralarının açık olduğunu reddetmiştir. konuşmasının sonunda da gruptan güvenoyu istemiştir. 8 saat süren bu toplantıda çok şiddetli tartışmalar yaşanmıştır. sonunda da güven oylaması yapılmış; peker hükümeti 303 milletvekilinden güvenoyu, 35 milletvekilinden güvensizlik oyu almıştır. böylelikle recep peker iş başında kalmayı başarmıştır. ''ılımlılar'' grubunun başı olan nihat erim 26 ağustos gününü tarihi bir gün olarak niteler. hem konuşmalarıyla hem de güvensizlik oyu vermeleriyle pekercilere adeta ayaklandıklarını söylemiştir. güvensizlik oyu veren 35 milletvekili chp içindeki ılımlılar grubunu çok net göstermiştir. bu 35 kişi türk siyaset tarihine 35'ler olarak geçmiştir. nihat erim'e göre bu sayı tesadüftür. oylama açık yapıldığından olumsuz oy kullananların sayısı az kaldığını düşünmüştür. (bkz: cumhuriyet'in güvenoyu manşeti)
  
  bu oylamadan sonra; 35'lerin lideri olarak öne çıkan nihat erim, cumhurbaşkanı ismet inönü ile temas halinde olmaya devam etmiştir. diğer yandan da recep peker'e muhalefet yapmaya devam etmiştir. tam bu dönemde recep peker bazı bakanları değiştirmek istemiştir. bunu da inönü'ye iletmiştir. ancak söz konusu kabine daha yeni güvenoyu almıştır. bu 4 eylül 1947'de chp grubunda oylanmış, peker'in isteği onaylandıysa da bu sefer 47 olumsuz oy almıştır.
  
  8 eylül 1947'de toplanan chp divanı'nda recep peker'in parti genel başkan vekilliğinin kendisine verilmesi talebi tartışılmıştır. nihat erim bu talebi şiddetle eleştirmiştir. başbakanın bu talebi partililerce reddedilmiştir. bunun akabinde de 9 eylül günü recep peker görevinden istifa etmiştir. (bkz: cumhuriyet'in istifa manşeti)
  
  cumhurbaşkanı bu olaydan sonra hükümeti kurma görevini ılımlılardan hasan saka'ya vermiştir. hasan saka hükümeti döneminde dahi pekerciler ile 35'ler arasında çatışmalar devam etmiştir. bir süre sonra ılımlılar parti içinde güçlendikçe kendi düşünceleri chp'nin resmi politikası haline dönüşmüştür. 1948 yılında 35'lerin öncülerinden nihat erim, tahsin banguoğlu ii. hasan saka hükümeti'nde görev alınca 35'lerin resmen dağıldığı açıklanmıştır.
  
  bu grup, 1950'de chp iktidarı kaybedince de bu yenilginin sorumlusu olarak görülmüşler, suçlanmışlardır.
  
  kaynaklar: bkz. - bkz.