23 entry daha
  • sosyal bilimlerde cok yaygin olarak kullanilan bir istatistik analizidir. kisaca x'i kullanarak y'yi tahmin etmek olarak ozetlenebilir. gecelim gelin canlar, geyikle istatistik ogrenelim episode dorde (bkz: en cok giris yapilan saatler) (bkz: unimodal distribution) (bkz: bimodal distribution)

    mesela bi matematik ogretmeni sene basinda derse baslamadan genel matematik duzeyini olcen bir test yapiyor. matematik ogretmeninin adi selma. selma bu score'lari kullanarak, ogrencinin sene sonu notunu tahmin edicek (ki bu sene sonu da y, yani son urun) bir denklem yaziyor. selma bunlarla aklini mi yemis, neden insan gibi dersini anlatip gecmiyor, o ayri bi konu. selmanin buldugu regresyonun en genel denklemi y'=bo + b1.x1 (y sene sonu notu, x sene basindaki genel mat testi notu, b0 intercept, b1 de bu ilk notu carparak sene sonunu notunu bulmamizi saglayan kat sayi, nami diger coefficient ya da slope'tur.). selma bu denklemi farkli seyleri gozlemlemek icin de kullanabiliyor. mesela kiz ogrenciler ve erkek ogrencilerin sene basi aldiklari nottan sene sonunda aldiklari notu tahmin etmek icin kullanilan denklemleri birbirinden "anlamli bicimde" farkli mi.

    selma bunu niye yapiyor? cunku selma tahmine gonul vermis, tahminin aci, manyagi bi bunye. burda motivasyonu “kizlar ilk notlarina gore erkeklere on basmis hoh-hooyyt” ya da “bana bakin sidikliler, erkeklerin ardindan gene nal toplamissiniz, ilk nottan son nota zirnik gelisme yok andonlar” demek olabilir, o baska bir “selmanin motivasyonuyla tahmin manyakligi ne kadar pozitif ya da negative korale” istatistik analiz basligi.

    gelelim anlamli fark bir nedire. bu anlamli bicimde farklilik terimine guzel britanyamizda significant difference deniyor, ki bu da sosyal bilimlerde kullanilan her turlu istatistik analizinin (bkz: analysis of varience, multivariate analysis of varience, t test, bivariate correlation, regression, chi square) can damari, goz bebegi. bu iki sey birbirinden "anlamli olarak" farkli mi degil mi, tum mesele bunun uzerine kurulu. o minik kucuk fark anlamliysa yerine gore yayin manyagi oluyor, yerine gore docentliginizi alamayip okuldan $utlaniyorsunuz, oylesine mukaddes, ah sen yok musun ah sen, canimin icicigi denilesi yumurcak bi kavram. yerine gore it partikulu, kodgumun anlamli cikmayan farki diye de adlandirildigi gorulebiliyor. fakat selmanin boyle dertleri yok, devletten maas her ay tikir tikir yatiyor.

    selma kiz ogrencilerle erkek ogrenciler farkli mi motivasyonuyla soyle bi denklem yaziyor: y'=bo+b1.x1+b2.x2. burda b1 kiz ogrencilerin denkleminin katsayisina, b2 de erkek ogrencilerin denkleminin katsayisina tekabul etmekte, ee haliyle x1 kiz ogrenci on test puani, x2 de erkek ogrenci on test puanina esit. neden yapiyor bunu selma? cunku mesela bi ogrencinin sene basindan sene sonu notunu hesaplayacaksa, ve bu katsayi her ogrenci icin 1.15 derse selma, bi sure sonra anlamlilik testinde gorebiliyor ki, on test sonuclarindan son not tahmini anlamli cikmiyor. nami diger bildiginiz fos. siz deyin triska, ben diyeyim selma bi nevi bunca zaman bokuyla oynamis cok afedersiniz.

    hah, bu noktada selma diyor ki ulan bu iste bi pustluk var, sakin bu kizlarla erkeklerin son notunu tahmin edecegim denklemini eksik yazmis olmiyayim, yoksa bu iki grubun farkli katsayilari mi var? bu gazla oturuyor, denklemi y'=b0+b1.x1 ‘den y'=b0+b1.x1+b2.x2 ye donusturuyor. deli filan ama, kafa zehir selmada naaber? burda selma diyor ki “ne naaberi allahin salagi, hikayeyi yazan sensin”. biraz heyheyli biri. hah, selma bu noktada istatistik gurulari tarafindan different slopes for different folks denilen kavrami kesfediyor aslinda, elimizdeki orneklem icinde yazdigimiz regresyon denklemini pic edip bize sacimizi basimizi yoldurucak bi pustluga, bi kanayan yaraya parmak basiyor. meger kizlarin sayisi 1.17, erkeklerinkiyse 1.12ymis. yani on testten 60 alan ortalama bi hanim kizimizin sene sonunda 70.2ile gecicegi tahmin edilirken, ortalama bi erkek ogrecimizin 67.2 ile gececegine tekabul ediyor. oysa kizlarla erkekleri iki ayri grup olarak ayirmasa da, y'=bo+b1.x1’de takili kalsa bu denklemin b’si 1.15 oldugu uzre, on test notu 60 olan herhangi bi ogrenci icin son notu 69 olarak hesaplayacakti. artik rakamdan mi killanip yola cikti, o yine allahla selma arasinda.

    selmanin yeteri kadar azili bi manyak oldugu durumlarda, bu regresyon denklemi “don rengi de ilk nottan son not tahmini etkiler, b3.x3, mor ve otesi dinleyip dinlememek de bence etkiler, b4,x4 seklinde bk.xk’ya kadar uzanabilen cok bilinmeyenli bi denklem olmaya kosabiliyor. doktora yapmanin norotiklik uzerindeki etkisinde anneni de bilinmeyen olarak kullanmak istiyorum dediginden beri, bi suredir konusmuyoruz yalniz. gecen gun aradi, evladim neden sozlukle aklini kacirdin, oturup tezini yazsana, nickinle bu kadar uyumlu olmak zorunda misin diyicem ama o kelimeyi de gotunden atmissin be evladim dediginden beri aramiz daha iyi gibi. canim selma.

    edit: dummy coded konusuna deginmeden kiz erkek karsilastirma tamamiyle selmanin fikridir. a lifetime of type ii errors'a uyari icin tesekkurler.
74 entry daha
hesabın var mı? giriş yap