le chef-d'oeuvre inconnu

• özgün adı le chef-d'oeuvre inconnu olan, dilimize sırasıyla meçhul şaheser, bilinmeyen başyapıt ve gizli başyapıt adlarıyla tercüme edilen, honore de balzac'ın, resim sanatını çerçeve olarak alarak aslında genel anlamda bir sanat yapıtının yaratılma sürecinin ve sanatçının bu süreçte içine düştüğü karanlık kuyuları ve yaşadığı aydınlanmayı, özetle çilesini anlatan kısacık öyküsüdür. metin, kuşattığı bu konular nedeniyle, edebiyatçılardan daha çok sanat kuramcılarının ilgisini çekmiştir ve ressamlar arasında da kendini yapıtın baş kahramanı frenhofer ile özdeşleştirenler olmuştur. (bkz: cezanne) (bkz: picasso) bu konuyla ilgili araştırma yapanlar, kendilerini şaşırtacak ve gülümsetecek detaylara ulaşacaklar.
  
  söz konusu yapıtın türkiye'deki yansımalarından da bahsetmek gerekirse eğer, kitap picasso'nun olduğu gibi abidin dino'nun da başucu kitabıymış. ferit edgü yeri gelince bu yapıttan ve frenhoferden bahseder. enis bey'in sanat kuramı yazılarında dönüp dolaşıp gelinen platolardan biri de bu yapıttır. bu yapıtla ilgili bir de ayrıca kitabı vardır ki (bkz: frenhoferolmak) kitabı okuyup da kaybolan okuyucuyu başkalaşımlar xi-xx'de beklemektedir. samih rifat gizli başyapıt adıyla muhteşem bir çeviri yapmış, fitili ateşleyen de bir önsöz yazmıştır. (gizli başyapıt başlığı metne en uygun çeviridir şüphesiz)
  
  hikaye, frenhofer'in yıllarını verdiği yapıtı catherine lescault'nun (biraz) yapım sürecini ve sonunda ortaya çıkışını anlatır. ünlü ressam nicolas poussin de hikayedeki 5 karakterden biridir. frenhofer'in resmi, sanatsal ideal catherine lescault ve poussin'in sevgilisi doğal ideal gilette'in diyalektiği ile sanat yapıtının nasıl, ne zaman sonlandığı sorunları hikayenin ana damarlarıdır. ilk okuyuşumdan sonra matisse'e bir panelde sorulan soru aklıma gelmişti : yapıtlarınızın bittiğine nasıl karar veriyorsunuz ? kitabın can alıcı sorusu budur, enis bey'de frenhoferolmak'da buradan yakalar kuşkuyu, ve tahribat sanatının detaylarına girişir...