jacques roux

• çok ilginç ve önemli bir figür. enrages ("öfkeliler") hareketinin liderlerinden. 1752'de pranzac'ta doğan roux bir ara subaylık da yapmış olan bir yargıç yardımcısının oğlu olarak dünyaya gelir. 1779'da rahip olan roux bir dizi köylü ayaklanmasına karışınca işinden atılır ve 1789'da paris'e gelir. 1791'de yeni ruhban düzeni içinde gravilliers semtinde yaşamaya başlar. bu semt ağırlıklı olarak yoksulların ikamet ettiği bir semt olması sebebiyle daha sonra öfkeliler hareketinin kalbinin attığı merkezlerden birisi olur.
  
  roux ''aktif bir yurttaş'' olarak ismi üyelerinin kardöliye keşişleri manastırı'nda toplanmaları nedeniyle kardöliyeler kulübü olan bir kulübe üye olur. 1791'de marat ve danton önderliğinde kurulan ve diğer adı insan hakları dostları derneği olan kulüpte roux etkin bir isim haline gelir. öyle ki bir süre sonra roux kulüp çevresinde ''küçük marat'' olarak anılmaya başlar. kendisinin de hayranı olduğu ve devrimin anıtsal isimlerinden birisi olan jean paul marat daha sonraları roux ile tanışmak ister ve ona kardöliyeler ile jakobenler'in çevresinde gerçekleştirilmek üzere bir görev verir: çıkaracağı yurttaş okulu isimli gazetenin dağıtımı ve yayımı için destek. roux bu görevi kabul etse de marat'nın bu projesi gerçekleşemez.
  
  bastille zaptedildiğinde ''yiğit parislilerin zaferi'' üzerine bir söylev veren ve en kahredici despotluğun sona erişini selamlayan roux asıl ününü ''fransa'yı ve özgürlüğü kurtarmanın araçları üzerine deneme'' ile yapar. bu söylevinde ''yiyecek maddelerini istifleyenler ve spekülatörler''in ölüm cezası ile cezalandırılmasını ister. parisliler arasında gün geçtikçe artan popülaritesine rağmen yaşadığı gravilliers semti onun yerine başkasını seçince konvansiyon'a katılamamış ve komün'ün genel kuruluna gravilliers temsilcisi olarak girebilmek için de 29 aralık 1792 tarihini beklemek zorunda kalmıştır.
  
  söylevlerinde kral ve kraliçe ile sarayla ilişkisi olanların işkenceden geçirilmesi için milletvekillerini sıkıştıran roux xvi. louis'nin idamında bulunmak üzere komün'ün seçtiği iki gözlemciden biri olur. kısa bir süre sonra 25 şubat 1793'te paris'te dükkanların yağmalanması olaylarından sorumlu tutulur. 25 haziran 1793'te kardöliyeler klübü adına meclis kürsüsüne çıkıp öfkeliler bildirisini okur. ''eski düzen'de en azından paternalizm sayesinde temel gıda maddelerinin edinilebiliyor oluşundan bahsederek'' mevcut durumu eleştirir ve yine daha önceleri de sıklıkla vurguladığı üzere istifçilerin ve spekülatörlerin en sert bir şekilde cezalandırılmasını ister. konuşmasındaki sert ton montanyarları ürkütür ve roux'nun trajik sonunu hazırlayan bir dizi olayın tetikçisi olur. önce 28 haziran'dan başlayarak robespierre tarafından kıyasıya eleştirilir roux. ardından jakobenlerin baskısı ile kardöliyeler kulubünden atılır. 4 temmuz'da roux'nun bir zamanlar evinde sakladığı marat, gazetesinde onu yerden yere vurur ve roux'yu ''sahte yurtsever'' olmakla suçlar. buna rağmen roux'nun marat'nın 13 temmuz'daki ölümünden sonra halkın dostları gazetesini 29 sayı kadar çıkarmaya devam etmesi anlamlıdır. roux gazetesinde konvansiyonu eleştirmeyi sürdürür ve tepki toplamaya devam eder.
  
  5 ağustos'ta robespierre, roux'yu ''halk düşmanlarının ücretlisi olmakla'' suçlar. tutuklanan roux bir süre sonra kefaletle serbest bırakılır fakat sonra kanuna aykırı olarak tekrar tutuklanır ve hapse atılır. hapiste de boş durmayıp gazete çıkarmayı sürdüren roux uzun ve maceralı bir olaylar dizisinin ardından devrim mahkemesi'ne çıkarılır. duruşmada kendini hançerleyen roux, tedavi edilse de, 10 şubat 1794'te aynı hareketi tekrarlar ve yaşamını kaybeder.
  
  dediğim gibi önemli ve ilginç bir figürdür roux. karl marx ve friedrich engels ''kutsal aile ya da eleştirel eleştirinin eleştirisi'' adlı yapıtlarında fransız devrimi'ni dünyayı eski durumundan uzaklaştıran yeni fikirlere önderlik eden bir hareket olarak selamlar ve jacques roux ve leclerc'i komünizmin ataları arasında sayarlar . roux'dan bir alıntı yaparak bitirelim:
  
  'bir sınıf diğerini aç bırakabiliyorsa; zengin kurduğu tekelle yoksulun ölümü ya da kalımı konusunda söz sahibi olabiliyorsa o zaman hürriyet hayalden başka bir şey değildir."
  
  kaynaklar:
  
  server tanilli, fransız devrimi'nden portreler, s. 128-132, istanbul:adam, kasım 2001
  
  k.marx-f.engels, kutsal aile. s. 161. ankara:sol. 2003
  
  mahmut garan(haz.), fransız ihtilali, s.120, istanbul:klo, 1966
  
  albert soboul, 1789 fransız ihtilali tarihi, istanbul:cem, 1969