22 entry daha
  • ---alıntı----
    kemençe ve halk oyunları bölgedeki zengin halk kültürünün iki önemli unsurudur. burada naçizane kemençe ve halk oyunları konusunda bazı tespitlerimi sizinle paylaşmak istiyorum.

    kemençe

    türklerin en eski çalgılarındandır. türklerin yaptığı bilinen ilk yaylı çalgı olan iki telli kemençenin adı iklığ idi. yayı oka benzediği için iklığ / oklu denilmiştir. telleri bağırsaktan yayının (ok) kılları ise at kuyruğundan yapılmıştır. 50-60 yıl öncesine kadar kalın sesli kemençelerin kaba (bam) telleri bağırsaktan, yayı da at kuyruğundan idi. günümüzde ince misina ve benzeri yapma kıllar kullanılmaktadır.

    of gibi bazı bölgelerimizde kemane de denilen kemençe, orta asya'daki türk boyları arasında iklığ, iyık, igil, ikili, kavala, gıçak gibi adlarla anılmaktadır. moldovya'da yaşayan ortodoks-hıristiyan gökoğuz(gagavuz) türklerinde adı kemençe olup, çalınıp oynanan oyunun adı ise horondur. toros dağlarının eteklerinde köylerde karadeniz kemençesine benzer bir kemençe tespit edilmiştir. bu bölgede su kabağında yapılmış iklığ da çalınmaktadır

    macar tarihçisi takats, yayla çalınan çalgıların türklerle (hun, avar, peçenek, bulgar, kuman vd.) macaristan'a ve avrupa'ya geldiğini söylüyor. kemençeyi doğu karadeniz bölgesinden yunanistan'a hıristiyan olup urumlaşan kuman türkleri, 1923 mübadelesinde götürmüştür. orada kemençeye sıkı sıkıya sarılmışlar. çünkü yunanistan'da onları yunanlı saymamışlar, onlar da yunan olmadıklarını fark etmişlerdi. kültürlerini kemençe ile korumaya çalıştılar.

    macar tarihçisi laszlo rasonyi, kemençe'nin kuman türklerinde şahıs ismi olduğunu kaydetmektedir. günümüzde ise ortada bir komedi oynanmaktadır. bazı çevreler kemençe'nin urum çalgısı olduğu iddiasını yaygınlaştırmak için ellerinden gelen gayreti sergilemektedirler. oysa trabzon'da kemençe en yaygın olarak oğuzlara mensup çepni boyu arasında çalınmaktadır. kemençe tarzları arasında çepni tarzı önde olduğu gibi yurt çapında ün kazanmış bir çok kemençe sanatçısı çepni asıllıdır.

    trabzon'un batısında, başta şalpazarı olmak üzere vakfıkebir, giresun, görele, çavuşlu, dereli, tirebolu ve çevresi çepni tarzı kemençenin çalındığı bölgelerdir. çepni tarzı kemençe ince sesli kemençedir. daha ziyade sürmene taraflarında çalınan kuman tarzı kemençe ise kalın sesli kemençedir.

    kemençe, dip kısmı dize, dizlerin arasına dayatarak çalındığı gibi ayakta bir yere yaslamadan da çalınabilen üç telli (iki veya dört telli de olabilir) yayla çalınan bir türk çalgısıdır. başta giresun, trabzon olmak üzere, gümüşhane, rize, giresun ve ordu'da da çalınan bir halk çalgısıdır. sözünü ettiğimiz kemençe, karadeniz kemençesidir.

    kemençe her ağaçtan yapılabilirse de en uygun ağaçlar dut, ceviz, kızılağaç; kalın sesli için, erik, kiraz, karaağaç; orta ses için, ardıç ve benzerleri, armut, elma, ayva, portakal, kayın, selvi gibi ağaçlar da ince sesli kemençe için uygundur. aslında her ağaçtan ince orta kalın sesli kemençeler yapılabilir. denemekte yarar vardır. kemençenin ince kalın orta sesli olması için ağacın özelliği yanında boyunun, eninin, derinliğinin, kalınlığının, inceliğinin özellikle kapağının ve nihayet tellerinin etkisi önemlidir.

    yıllardan beri kemençeye ilgi duyan biri olarak her biri ayrı türdeki ağaçtan yapılmış kapaklarını yakma yolu ile ay-yıldız ve çiçekli motiflerle süslediğim, seslerini düzenlediğim 35 çeşit kemençe dermem vardır. ayrıca yıllar önce duttan yaptığım kalın sesli özel bir kemençem vardır. bütün bunları kemençe yapmanın ayrı, ses bulmanın ayrı bir ustalık isteyen işler olduğunu vurgulamak içindir. her kemençe yapan iyi kemençe yapamaz.

    genellikle kemençenin boyu 54- 60 cm, eni sapın altından 5-8 cm, dip kısmından 8- 12 cm derinliği 2,5-4,5 cm, teknesi 39-42 cm, sapı 8-12 cm, başı 7-9 cm dir. bu ölçüler kesin ölçüler değildir. gereğinden çok, uzun-kısa, dar-geniş, alçak-yüksek, kalın-ince olmaması gerektiğini belirtmekte yarar vardır.

    telleri ince orta kalın sesli kemençelere göre değişir. daha doğrusu deneyerek kemençeye en uygun teller bulunur. çelik teller 25-28-30-32 numaradır. fakat daha yukarı da olabilir. sarma teller 2-3 numaradır. ender olmakla beraber 4 de olabilir. bunlar genellikle alüminyum, krom sarılmış tellerdir.

    kemençenin solda olan ince teline "zil", orta teline" karar", sağ taraftaki teline ise "kaba/kalın tel/bam teli" denir.

    iyi bir kemençe önce havayı (gayde) iyi çevirmeli, sonra sesi tatlı olmalı, sesi gür olmalıdır. ama önce havayı iyi çevirmelidir. kemençede iyi ses bulmak her kemençe yapanın hatta çalanın harcı değildir.

    kemençenin teknesinin içinde iki kaşın arasında sol kaşın altında direk olmalıdır. direk kemençenin canıdır. kemençenin sesini etkileyen durumlar arasında direğin yeri çok önemlidir. eşik (eşşek) de, kaşlar da önemlidir. yukarıda baştan beri saydığım etkenlerin yanında denk gelmenin(tesadüf) etkisi de çok önemlidir. iki kemençeyi milimi milimine aynı ağaçtan her şeyiyle aynı yapsak da biri birinden daha iyi çıkabilir.

    kemençenin düzeni re, la, mi şeklindedir. karadeniz kemençesinin çalınma şekli de diğerlerinden farklıdır…
    ----alıntı----

    http://www.teknedergi.com/dersdevam.asp?yid=871

    sanırım yazı ali kemal bulut'a ait.
65 entry daha
hesabın var mı? giriş yap