james webb uzay teleskobu

• bütün testleri tamamlanmadan uzaya gönderilen ama şimdilik her şeyin yolunda gittiği gözlenen; başlangıçta 500 milyon dolara mal olacağı hesaplanan ama maliyeti 11 milyar doları aşan nasa'nın büyük kumarı.
  dünyadan kabaca 930 bin mil uzakta olduğu için herhangi bir arızada müdahele etme ihtimali de yok üstelik.
  
  1990'ların ortalarında başlayan kavramsal tasarım ve sonrasında devam eden planlama ve üretim süreci boyunca james webb teleskobunun proje takvimi, teslim tarihleri ve bütçe hedefleri defalarca değişmiş ve o kadar şaşmış ki -ilk başlarda hedeflenen fırlatma tarihi 2007 ile 2011 arası!!- durum kongrenin bile ilgisi çekmiş. 2018'de kongreden "gönderin şunu artık" baskısı görmüşler. ama kongre projeye para akışını kesmemiş.
  
  25 aralık'taki fırlatılmasından 1 yıl önce nasa şöyle bir seçim yapmak zorunda bırakılmış; daha fazla test, yaklaşık 11 milyar dolarlık projede daha fazla teknik riski kapatır mı yoksa yenilerini mi yaratır? ve nasa testleri sonlandırmayı seçmiş.
  
  18 parçadan oluşan birincil aynanın tek bir ayna görevi görmesi için uzayda nanometre hassasiyetinde bir araya getirilmesi ve açılacak üç bölümde düzenlenmesi gerekeceği için bu kararı almak ciddi riskleri de almak anlamına geliyor tabi ki.
  
  ayrıca teleskobun park edileceği l2 bölgesinde doğru koordinatlara yerleştirilemezse donarak ölme riski bile var.
  
  kongreden "artık bitirin şu projeyi" azarı yenildikten sonra bu kez aralık 2020'de nasa dışından bir ekip projenin son durumunu ve uzaya fırlatılmaya hazır olup olmadığını değerlendirmesi için incelemelere başlıyor.
  
  ve bu ekip yaptığı ilk incelemelerde testlerle ilgili bir takım sorunlar olduğunu tespit ediyor.
  
  olası riskleri tahmin edip önlem almaya yardımcı olacak böylesi bir tasarıma sahip operasyonel uzay teleskobu tecrübesinin geçmişte olmaması-yani jwst'nin türünün tek örneği olması- yanı sıra riskleri azaltmanın birinci yolu olan yer testlerinde aksilikler de bir türlü yakasını bırakmamış proje ekibinin. teleskobun devasa boyutu, yerleştirme planı ve dünya yerçekimi nedeniyle testlerde büyük zorluklar yaşanmış. güneş kalkanı ve teleskop tertibatı dahil olmak üzere uzay aracı, bir vakum odasında tam konfigürasyonuna yerleştirilemeyecek kadar büyük olduğundan kabaca söylemek gerekirse ayrı ayrı test edilmek zorunda kalınmış. en temelde, uzayda güneş siperi ve optikler sıfır g'de açılacağından, bu tür koşulları yerde gereken ölçekte tam olarak sağlamanın bir yolunu bulamamışlar. bu sıfır g başından sonun kadar tam anlamıyla bela olmuş.
  
  ayrıca güneşlik için yapılan tek bir dağıtım testinin de tatmin edici sonuçlar vermediği farkediliyor. güneş korumasının son bir açılma testinin denenip denenmeyeceğini soruyor nasa'ya. ama dağıtımla ilgili muazzam çabalar, kaynaklar ve risk nedeniyle nasa'nın bunu yapmayı planlamadığı ortaya çıkıyor. çünkü böyle bir test yapmak haftalarca hazırlık gerektirecek ve ardından fırlatma için kalkanı yeniden sıkıştırmak için çalışacaklar falan.
  ama şöyle de bir risk var; teleskop uzaydayken, kalkan hasar görürse veya tam olarak açılmazsa, gerekli kriyojenik sıcaklıklar büyük olasılıkla karşılanmayacağından teleskop gerekli kızılötesi hassasiyeti sağlayamayacak. yani çöp olacak.!
  böyle kritik bir anda ; baltimore'daki misyon operasyon merkezine "güneş korumasının beş katmanının da tamamen açıldığını doğrulayan" bir mesaj geliyor ve herkes derin bir nefes alıyor ve uzaya gönderilme hsusunda havanın olumluya dönmesine sebep olmuş.
  ama son ana kadar güneşlik için işlerin nasıl çıkacağını bilemiyor proje ekibi ve işin daha ilginci devreye almanın nasıl gideceği ile ilgili kimsenin bir fikri yokmuş.
  
  uzun lafın kısası ; şu an alınan risklerin gerçekleşmediği ve her şeyin yolunda gittiği gözüküyor.