irlanda

• irlanda dünyada nüfüsü 200 sene öncesine göre daha az olan tek ülke. kıyas vermek için şu https://soz.lk/i/4qjs3q38 görsel] yeterli olur. daha çok örnek vermek gerekirse o dönem mısır nufüsü 4.3 milyon şuanda 100 milyon. 1821 senesinde amerika ise 9.6 milyon( yaklaşık 1 .5 milyon köle dahill) nedenlerini açıklamak için minik bir tarih yolculuğu yapalım.
  
  irlandaya denicilerin ayak bastığı ( yaklaşık m.ö 4500 civarları olduğu tahmin ediliyor) zamanlardan itibaren bir ada ülkesi olmasından dolayı beslenme ve ticaretlerini genellikle deniz ürünleriyle yaparlardı. tabi zamanla hayvancılık ve tarımda gelişti. buğday ve arpa temel tarım ürünleriydi. ta ki yeni dünyada keşfedilen patatesin ülkeye gelmesine kadar.
  
  1580lerde patates britanya'ya ve tabi irlandaya geldiği zaman irlanda tarihi baştan sona değisecekti. patates diğer tahıllara oranla dönüm başına 3 kat daha fazla kalori veren zorlu şartlara dayanıklı asfalta atsan yetişecek bir bitki olduğu için irlanda gibi ingilterenin gölgesinde kalmış görece fakir bir devlet için bulunmaz nimetti. nitekim irlandanın dört bir yanında patates üretimi( şuanda irish lumber denilen tek patates türü) hızlandı ve diğer tahıllar ekilmez oldu. sonuç başarılıydı da 1700 lü yılların başında 3 milyon civarinda olan irlanda nufusu o donem diger avrupa ülkeleri gibi istikrarlı bir şekilde arttı ve 1840 lı yıllarda 8 milyona kadar çıktı. tabi ki sadece 1 çeşit ürüne hatta bir ürünün bir türüne hatta tek ürünün tek türüne bağlı olmanın riskleri vardı ve irlanda bu riskin bedelini ağır ödedi.
  
  1845 senesinde yine yeni dünyadan gelen bir mantar türü irish lumber denilen patates türünde hastalıga yol açacaktı. mantar ilk sene mahsülü 3 te 1 ini diğer sene neredeyse tamamını kullanılamaz duruma getirecekti. o dönem bağlı olduğu britanyanın politikaları bu sorunu daha büyütecek ve insanlar vergilerini veya tarla kiralarını ödemek için sağlam tüm patateslerini satacaklardı. 1850 ye geldiğinde 1 milyondan fazla insan öldü. 1845 ve 1955 seneleri arasında 2.5 milyona yakın irlandalı göç etti. büyük çoğunluğu fırsatlar ülkesi olan amerikaya göçtü. 1850-1860 yılları arasında amerikaya göçen mültecilerin yüzde 81 i irlandalıydı. tabi göçler bu 10 yılla sınırlı kalmadı. 1950 senesine kadar her yeni jenerasyonun hatrı sayılır. bir kısmı başta amerika olmak üzere çeşitli ülkelere göç etti. bu insanlar amerikan kültürünü şekillendiren temel unsurlardan biri oldu. günümüz amerikasında nufüsün 10 da 1 ine karşılık 36 milyon kişi kendisini irlandalı kökene sahip olarak tanımlar. tüm dünyada ise bu sayının 50 milyon olduğu düşünülmektedir.
  
  tabi sorunlar kıtlığın bitmesiyle bitmez. 1 dünya savaşından sonra ingiltereden bağımsızlığını alan irlanda da başka bir sorun baş gösterir. genellikle protestan olan ve kendileri gibi protestan olan birleşik krallıkla beraber kalmak isteyenler ve etno- milliyetçi çoğunlukla katolik olan cumhuriyetçiler arasında gerginlikler başlar ve kısa sürede şiddet eylemleri doğar. 1960 lardan 1998 deki belfast anlaşmasına kadar ülkede ki istikrarsız durum sebebiyle irlandaya yabanci yatirimci gelmez ekonomi kötüleşir. bu durumun kaçınılmaz sonucu göç olur ve nufüs yine yükselemez. ama bu sefer rota amerika yerine daha yakın olan ingiltere olur. özellikle liverpool bu göçlerin büyük bir kısmını alır. bu dönemde irlanda cumhuriyetinin çoğunluğunu gençlerin olusturdugu nufüsünün yüzde 16 sı ülkeyi terk eder.1800 lerin başından günümüze kadar irlanda sınırları içerisinde doğan 10 milyondan fazla yada 2 irlandalıdan biri ülkeyi terk ettiği düşünülüyor.
  
  edit: debeye girmişiz hayırlı olsun
  2. edit duzeltme