ahmet cevdet paşa

• çapı, değeri kim bilir ne zaman anlaşılacak bir osmanlı münevveri. ahmet hamdi tanpınar cevdet paşa'yı ondokuzuncu asır türk edebiyatı tarihinde "yenileşme döneminin üç büyük muharriri" arasında ayrıntılı şekilde anlatır. tanpınar her ne kadar, onun "iç dram"ından söz etse de, tanzimat'ın ruhunu oluşturan dualite duygusunun paşada bulunduğunu söylemek zordur.
  medrese ve tekke tahsilini bir arada yürüten, matematik, felsefe, tıp eğitimi alan, kendi kendine fransızcayı öğrenen cevdet paşa, iki kutup arasında kararsız kalmamış, şahsiyetini oluşturan bütün parçaları birbirine mezcetmiş^*, devrin aydınları arasında farklı bir duruş sergilemiştir.
  meclis-i maarif üyeliği, darülmuallimîn müdürlüğü, encümen-i dâniş üyeliği, anadolu kazaskerliği, divan-ı ahkâm-ı adliye reisliği, cemiyet-i ilmiye reisliği; bursa, yanya, suriye ve halep valilikleri, birkaç kez azledilip atanmak kaydıyla adliye, maarif, dâhiliye, ticaret ve ziraat nazırlıkları, ayrıca daha birçok resmî görevlerde bulunan ahmed cevdet paşa, bunca ikbale rağmen hiçbir zaman ikbal kaygısı gütmemiştir.
  görevleri sebebiyle ailesinden uzakta olduğu zamanlarda, eşi adviye rabia hanım'ın yazmayı yeni sökerek gönderdiği mektuplarına tatlılıkla cevap verir, burnu kaf dağında gezmeyen anlayışlı, sadık bir eştir. ali sedad bey, fatma aliye ve emine semiye gibi her biri kendi alanında başarılı üç tane evlat yetiştirmiştir, iyi bir babadır.
  bebek'teki yalısında öldüğünde arkasında çocukları, eşi, eserlerinin dışında, (yürüttüğü sayısız resmî görevlerini hatırlarsak) sadece borçlarını miras bırakmıştır.