kriket

• 11'er kişilik 2 takım arasında daire biçimli bir sahada oynanır. evvela bir takım bowler (atıcı) öteki takım batter (vurucu) takım olur. atıcı topu vurucuyla müdafaa edilen kaleye gönderir, topu vurucunun arkasında duran nanelere değdirmeye çalışmaktadır. (o naneler stump denilen 3 tane bel hizasına gelen direkten ibarettir, üzerlerine bail denilen 2 tane silindirik tahta parçası konur, bunlar en ufak sallantıda devrilirler, topun değdiği belli olur.) vurucu da boş durmaz tabi, topa gelişine vurarak kalesine gerçekleştirilen saldırıyı bertaraf eder.
  
  atıcı takım tam tekmil sahadayken vurucu takımdan sadece 2 kişi bulunur, sahanın ortasındaki karşılıklı 2 kaleyi korumaktadırlar. atıcı takımın amacı karşı takımın vurucularını bitirmek, vurucu takımın amacı bu süre zarfında maksimum sayı yapmaktır. bir vurucunun oyundan çıkması 5 halde gerçekleşir:
  
  1- topu karşılayamaz ve top kaleyi devirirse.
  2- top vurucunun bacağına çarparsa ve hakem "araya girmeseydin top kaleyi devirecekti" derse. (leg before wicket, lbw kuralı)
  3- atıştan sonra vurucunun herhangi bir parçası ya da sopası çizgi gerisinde değilken wicket-keeper'in (atıcı takımdan, hemen kale arkasında duran eleman, diğerlerinden farklı olarak kaskı vardır) topu yakalayıp bail'leri devirmesi. (bu durumdan kaçınmak için vurucular genelde topa vurmadıkça çizgi dışına çıkmazlar)
  4- vurucu topu karşılar da top yere çarpmadan atıcı takım tarafından havada yakalanırsa.
  5- vurucu topu karşılayıp koşusuna başladığında yarı yolda iken atıcı takım topu kaleye ulaştırıp naneleri devirmeyi başarırsa.
  
  vuruş başarılıysa vurucular birbirlerinin kalesine doğru koşmaya başlarlar, topa vuran vurucunun her kale değiştirişi 1 puan olarak yazılır takımının hanesine. bu esnada atıcı takım da sahaya yayılmış elemanları vasıtasıyla topu yakalayıp elden ele iki kaleden birine ulaştırıp devirmek peşindedir. özetle kale korunmasız iken (vurucu çizgiye ulaşamamışken) top ile devrilirse kaleyi korumakla yükümlü vurucu oyundan çıkar. çıkan vurucunun yerine yeni vurucu girer, takımdaki oyuncular bitene kadar bu böyle devam eder, sonra takımların rolleri değişir. atıcı takım da her 6 atışta bir atıcısını değiştirebilir. bu altılık sete "over" denir.
  
  koşular dışında puan kazanmanın bir başka yolu topu saha dışına göndermektir, bu durumda kaç tur koşulduğuna bakılmaksızın 4 puan eklenir skora. hatta top vuruştan sonra hiç yere değmeden saha dışına çıkarsa 6 puan birden yazılır (ancak bu vuruş stili risklidir, malum momentum azıcık kısa gelse atıcı takımın topu havada yakalama riski vardır). skor runs-wickets cinsinden belirtilir (132 runs, 2 wickets, 342-4, 568-7 filan şeklinde), wickets takımın o ana kadar kaç vurucu harcadığını gösterir. bir başka deyişle wickets 10'u bulduğunda vurucunun "innings"'i tamamlanmış olur, görevler değişir, atıcı takım vurucu, vurucu takım atıcı olur. bir takım vurucuları henüz bitmemişse de çeşitli sebeplerle innings'ini tamamlamayı seçebilir, buna "declaration" denir. kimi zaman da vurucu takımın innings'i belli bir sayıda over ile sınırlıdır. türkçesi; bir innings, de ki, 300 atış sürer.
  
  krikette oyun süresi değişkendir, test maçı denilen tür 5 gün sürer, innings'lerde over limiti yoktur, sabah 11'de başlar, öğlen 40 dakika öğle yemeği, akşam üstü 20 dakika çay molası verilir, akşam 7'de biter. gerçi hava muhalefeti, gün ışığı yoksunluğu ya da 100 over'i aşmak gibi nedenlerle oyun o gün için erken bitebilir. değerlendirmeye gelince özetle 5 gün sonunda kim daha çok puan yapmışsa o kazanır ama iş biraz daha karışıktır aslında, o yüzden detaydan hoşlanmayanlar burayı atlayabilir:
  ------------------------------------------
  test maçı başında yazı-tura atılır, kazanan taraf kimin önce vurucu olacağını belirler. vurucuya a takımı, atıcıya b takımı diyelim. önce a takımı, sonra b takımı 1. innings'lerini tamamlarlar. bunun sonunda b takımı a takımının 200 ya da daha fazla gerisindeyse a takımı b'yi direk 2. innings'ine başlamaya zorlayabilir. buna enforcing the follow-on denir.
  
  eğer follow-on gerçekleştiyse, b'nin 2. innings'î sonunda puanı hala a'ya ulaşamıyorsa a kazanır. yok ulaşıp da geçiyorsa a takımı b'nin yeni skorunu geçmek üzere vuruculuğa geçer yani kendi 2. innings'ine başlar. kalan sürede b'yi geçebilirse a takımı kazanır. geçemeden vurucuları biterse (ki bu nadir bir durumdur, follow-on'a zorlayan takımlar kolay kolay bu duruma düşmezler) kaybeder. ikisi de olmazsa (süre bitmişken a takımı hala oynuyorsa) durum beraberedir.
  
  eğer follow-on gerçekleşmediyse a takımı tekrar vuruculuğa geçer, yani 2. innings'ine başlar. süre bitene kadar 2. innings'ini bitiremezse durum eşitliktir. b takımının skorunu aşamadan 2. innings'ini bitirdiyse kaybeder. yok geçtiyse, b takımı 2. innings'ine başlar. eğer b takımı süre bitene kadar a'nın toplam skorunu aşarsa b takımı kazanır. eğer a'yı aşamadan 2. innings'ini tamamlarsa a takımı kazanır. ikisi de olmazsa (süre bittiğinde b takımı hala oynuyorsa fakat hala a'yı geçememişse) durum beraberedir.
  
  her iki takım da iki innings'i tamamlarsa ve puanları eşitse durum mutlak eşitliktir, bütün kriket tarihi boyunca sadece iki maçta vuku bulmuştur sözkonusu durum. her iki maç da tüm zamanların en heyecanlı maçları arasında yer alırlar. test maçlarında skor açısından bir örnek verelim, bir innings genelde 400-500 mertebesinde biter, 600 üzerinde koşu yapmış takımı oldukça başarılı bir oyun geçirmiş kabul edebiliriz.
  ------------------------------------------
  
  one-day cricket denilen bir başka türde ise oyun 1 gün sürer, innings'ler 300 atışla sınırlıdır (50 over), her takım ancak tek innings oynar, kurallar biraz daha sıkıdır. genelde 5 günlük test maçlarını sıkıcı bulanlar için oldukça heyecanlı ve hareketli bir oyundur, taktiksel inceliklerden çok kişisel becerilerin öne çıktığı bir oyundur zira. genelde uluslararası müsabakalarda tercih edilir bu oyun türü.
  
  kurallar bilinmeden bok gibi sıkıcı, bilindiği taktirde seyretmesi oldukça zevkli bir oyundur. avusturalya, bangladeş, ingiltere, hindistan, kenya, yeni zelanda, pakistan, güney afrika, sri lanka, west indies (karayipler) ve zimbabwe kriketin en yaygın bilindiği ve oynandığı ülkelerdir, sözkonusu ülkelerin bir ligi de vardır, sürekli birbirlerini ziyaret ederler.