antropomorfizm

• hayvan davranışı çalışmaları çerçevesinde bir hata, ya da kaçınılması gereken bir tutum olarak anlaşılıyor. özellikle hayvan zihni ile ilgili çalışmaların eleştirilerinde bu suçlamayla karşılaşmak olası.
  
  hata, "insana özgü" zihinsel durumların hayvanlara atfedilmesi. mesela bir karıncaya arzu, niyet, bilinç, umut atfetmek antropomorfik bir hata olabilir. sanat uğruna, ya da ne bileyim günlük hayatta bu atfedişler sorunlu değil, ancak hayvan davranışına bilimsel yaklaşma niyetindeyseniz, antropomorfizm yapmamaya dikkat etmeniz salık verilir. sanki antropomorfizmden kaçınmak sağlam bilimci olmanın göstergesi; antropomorfizm yapmak ise duygusallığın ve yumuşaklığın...
  
  bazen hatalı atfetmeler sadece zihinsel durumlarla sınırlandırılmıyor. geniş anlamıyla, örneğin şunları atfetmek hata olabilir: bilişsel ve duygusal durumlar (inanç, arzu, korku, sevinç), eylem fiilleri (oynama, takip etme), ahlak ve karakterle ilgili özellikler (cesur, zalim, düşünceli, kibar).
  
  antropomorfizmi bir suçlama olarak kullananlar neyin antropomorfizm olduğunu, bunun neden hatalı olduğunu pek açıklamıyorlar. böylece antropomorfizm bir retorik aracına dönüşmüş oluyor (komünist, ateist, faşist gibi).
  
  antropomorfizm suçlamasını yapanların genelde iddia ettikleri şey, zihinsel durumların hayvanlara atfedilmesinin bir "kategori hatası" olması. yani sorun ampirik bir sorun değil; daha ziyade mesela düz adamın telefon numarasını sormak gibi bir şey..
  
  öyle sanıyorum ki darwin sonrası dünyada bunu kabul etmek mümkün değil. eğer doğada evrimsel devamlılık varsa, bu devamlılığın sadece morfolojik değil, aynı zamanda belli bir temelde psikolojik de olması gerekiyor (zihinsel devamlılık). bu durumda hayvanların, "insana özgü" sandığımız bazı zihinsel kabiliyetlere, ya da en azından bunların temellerine sahip olduğunu kabul etmek için ciddi bir nedenimiz var. incelemeye değer olan da tam olarak bu: hayvanların zihinsel durumları, süreçleri, kabiliyetleri ve güçleri nedir? bunların sınırları nedir? bu tip araştırmaları "antropomorfik" diye eleştirenler, aslında bu soruların cevaplarını varsaymış oluyor.
  
  mary midgley ne güzel demiş: hayvanların motivasyonundan bahsetmekte antropomorfik olan bir şey yok. asıl antropomorfik olan aslanın korku, öfke ya da merakla hareket ettiğini söylemek değil, ona "ormanlar kralı" demektir.