liberteryen

• özgürlük ve bireyselciliğin savunulduğu hem ekonomik özgürlüğün, hem de kişisel özgürlüğün ön planda olduğu, özgür olunmayan tek alanın kişisel özgürlüklere sınır getirilebileceği tehlikesi olduğu bir görüştür. kesin bir sol-sağ perspektifine konulamayışının nedeni anarşizme kadar gidebilecek yönlerinin de faşizme kadar gidebilecek yönlerinin de var olabilmesidir. bunun sebebi de özellikle özgürlüğün sınırı kavramıdır. çeşitli grupları mevcuttur. libertaryan demokrat, libertaryan cumhuriyetçi, deontolojik libertaryan, muhafazakar libertaryan, anarşist libertaryan, sonuçsal libertarian gibi.
  
  sol libertaryanlar, geo-libertaryan gibi gruplar ve libertaryan sosyalizm mülk edinme hakkını sınırlama taraftarıdır. sol libertaryanlar bazen çeşitli kurumların da kaldırılmasını isteyebilirler. bu haliyle anarşizme benzerlik taşır veya yarin yanağından gayrı herşeyde ortaklık içermesi dolayısıyla (ki bazen yarin yanağı da ortaklığa dahildir.) sosyalizm ile benzerlikler taşır.
  
  din kurumu konusunda libertaryanlar arasında bir ortaklık kurulmamıştır. bazı libertaryanlar dini bireysel özgürlük görüp devlet kontrolünde olmayacak şekilde tamamen özgürleştirirken bazı libertaryanlar dinin özgürlüklerin yaşanmasını engelleyeceğini savunarak özellikle organize dinlerin kurallarının ya tamamen devre dışı bırakılmasını savunurlar ya da belli bir alanın dışına çıkmaması ve sokakta savunulmamasını yeterli görürler.
  
  muhafazakar libertaryanlar arasında kendi dinleri dışındakilerini hor görme durumu da vardır. ancak bu tip libertaryanlar görece azınlıktadır. sonuçsal libertaryanlar da bir konunun bireyin gelişimine yarayıp yaramayacağını denetlerler ve ona göre bir bakış açısı geliştiriler.
  
  teröre karşı savaş perspektifinden bakıldığında sonuçsal libertaryanların büyük bir kısmı bireye yararlı değer perspektifini ve batılı hayat tarzının değerlerini göz önüne almıştır. ve bu sebeple savaşı desteklemiştir. işin ilginç yanı savaşı destekleyenlerin avrupalı libertaryanlardan çıkması ve amerikalı libertaryanların savaş karşıtı olmasıdır. (not: hıristiyan değerleriyle karıştırılmamalıdır. avrupadaki dinden soyutlanmış veya bireye önem veren değerler batılı hayat tarzıdır. bazı durumlarda new age de bu çerçevededir.)
  
  libertaryanların az ya da çok ilgi alanları içine vergilerin kalkması, telif haklarının yok olması, kopyalama ve paylaşma hakkı, kültürel özgürlükler girer. gaylerin evlenme hakkı, kürtaj hakkı, hafif uyuşturucu ve belli uyarıcı maddelerin satımının ve kullanımının serbest bırakılması, pornografinin serbest bırakılması (tahmin edilebilecek 1 türü hariç) bu kültürel özgürlüklerin bazılarıdır.
  
  çevrecilik konusunda da libertarianların bir ortak bilinç geliştirdiği söylenemez. bireye önem verdiği için bazı libertaryanlar ekonomiyi çevreden önde görürken bazı libertaryanlar çevreyi ekonomiden önde görürler. geo libertaryanlar herkesin mülkü için bir fona kira vermesini ve devletsiz bir hayat yapısında bu kiranın çevre için harcanması gerektiğini düşünürler.
  
  libertaryanlar bağlamında ayn rand'ın objektivizm'ini de belirtmeden geçemeyiz. ayn rand'ın görüşlerinin bazıları libertaryanlar tarafından da benimsenmiştir. ancak ayn rand'ın kendisi ve bazı objektivistler libertaryanlara karşı bir tavır içindedir. üstelik objektivistler kesinlikle irak, iran gibi ülkelere girilmesine taraftarlarken libertaryanların bir kısmı ve daha çok sağda yer alan libertarian party bu konuda bireysel özgürlükleri ön plana tutar. (libertaryanların bir kısmı ise objektivistlerle aynı veya belki de daha sertçe bir müdahalaye de destek verebilir)
  
  yeni çağ ve libertaryanizm: objektivizm hariç libertaryanizmin herhangi bir kültürel baskın temellendirmesi olmasa da osho'nun bazı görüşleri de libertarianların bir kısmı tarafından değerlendirmeye alınmıştır. özellikle oshonun organize dine karşı tutumundan yararlanılarak oluşan bu durumda 3 büyük din dışında libertarianizmin diğer inançları desteklemesi diğer inançların ve yeni çağın bireyci anlayışının içerdiği değerlerle bir potada eriyebilir. libertaryanların cumhuriyetçi çizgide olanları için ise yeni çağ çok önemli değildir. çünkü sadece ekonomiyi temel alırlar. daha bireyci olanları ise özellikle reagan politikalarına karşı olmalarından dolayı dinsel açıdan yeni çağı desteklerler.
  
  sonuçta çok karışık bir görüştür. libertaryan metinleri okuduğunuzda bir kelimeyle libertarianizm içinde bulunduğunuz yer değişebilmektedir. ülkemizde partiler içinde mitoz bölünmelerin olabildiği düşünüldüğünde libertaryan bir parti kurulduğu takdirde 2. gün 198 ayrı parti olacağı öngörülebilen bir siyasi görüş olduğu da eklenemeden geçilemeyecektir.
  
  ayrıca amerikadaki libertarian partinin cumhuriyetçi partiye yakın bir çizgide olduğu ancak savaş konusunda ondan ayrıldığı ve partinin çıkardığı başkan adaylarının zamanında cumhuriyetçi partiden senatörlük yaptığı düşünülürse libertarian kavramının ne garip bir anlamsal karmaşa yarattığı da anlaşılabilir.