zeki velidi togan

• avrupa'nın en ünlü doğu uzmanlarından birisi ve aynı zamanda zeki velidi togan'ın hocası olan paul erk kahle, togan hakkındaki görüşlerini şöyle açıklamış:
  
  "bonn'daki seminerin çalışma grubunda pek ünlü doğu uzmanları vardı. bunlar arasında dr. zeki velidî'nin adını anmak isterim. kendisi sir aurel stein'in koruduğu bir bakşir'di. eğitimini kazan üniversitesi'nde tamamlamış, 1. dünya savaşı'ndan önce petersburg üniversitesi'nde bazı araştırmalar yapmıştı. savaş sırasında, büyük ölçüde kendisinin kurmuş olduğu bakşir ordusu'nun (bolşeviklerle müttefik) önderi olarak çarpıştı. kus duma üyesiydi. bir süre, lenin, stalin ve troçki'nin de bulunduğu altılar komitesi'nde üye olarak çalıştı. daha sonra, bolşeviklerle arasında anlaşmazlık çıktı ve iran'a kaçtı. türk dili uzmanı olarak (bakşir dili de türkçedir) 1924 yılında ankara'da, mustafa kemal'in milli eğitim bakanlığı'nda danışman olarak göreve başladı. bunu izleyen yıllarda istanbul üniversitesi'nde türkçe profesörü oldu. yedi yıl sonra ondan ve öteki profesörlerden uygarlığın türklerden doğduğu yolunda eğitim yapmaları istenince, istifa edip viyana'ya gitti. prof. dopsch'un kürsüsünde ortaçağ tarihi üzerinde çalışmaya başladı. ibni fadlan'ın kuzey bulgarları, türkler ve hazarlar diyarına yaptığı yolculuğun arapça notlarını meşhed'de keşfetmiş bulunuyordu. viyana'ya yerleştikten iki yıl sonra bu konuda verdiği üstün bir tezle doktorasını kazandı. ben, sonradan togan'ın bu çalışmasını "abhandlugen für die kunde des morgenlandes" adıyla yayınladım. kendisini viyana'dan bonn'a "honorar profesör" olarak çağırdım. gerçek bir bilimciydi. çok geniş bilgisi olmakla birlikte öğrenmeye her zaman hazırdı. onunla çalışmak verimli oldu. 1938 yılında tekrar türkiye'ye döndü ve bir kez daha istanbul üniversitesi'nde türkçe profesörlüğüne başladı."^*