on liberty

• john stuart mill'in klasik haline gelmiş olan kitabı.
  
  açıkçası, kavram bazında bakarsak hiç bir düşünürün ulaşamadığı bir başarıya varmıştır, john stuart mill. özgürlük nedir?, sorusunu sorduğunuz insanların yüzde 90'ı, mill'in tanımından yola çıkar.
  "başkalarını mutluluklarından yoksun bırakmaya veya onların mutlu olma çabalarına engel olmaya kalkışmadığımız sürece, kendi iyiliğimizi kendi bildiğimiz yolda aramaktır özgürlük"
  "eğer biri hariç, bütün insanlar aynı düşüncede olsalar, nasıl bu karşıt düşüncedeki kimsenin diğerlerini susturma hakkı yoksa, tüm insanlarında o kişiyi susturma hakkı yoktur"
  
  bunun yanı sıra "özgürlükten vazgeçme özgürlüğü olabilir mi?", "özgürlüğün sınırları nedir?" "özgürlüğün sınırlarını kim belirleyecektir" "toplumun yararı karşısında özgürlükten kısmen vazgeçilmesinin gerekliliği" gibi konularıda ele almakta.
  elbette kitabı yazıldığı döneme göre değerlendirmek gerek. mill çağında "muhalif bir kimlikte" görülmekteydi.(kadınlara oy hakkını savunması vs.) ancak günümüzden baktığımızda katı batıcılık ve "tüm dünyaya yukardan bakan ingiliz anlayışı"ndan pek kurtulamadığını görmekteyiz. mill'in düşünceleri, tüm dünyayı kapsayan özgürlükten çok, ingiliz toplumunu kapsayan özgürlük kıvamında biraz.
  
  ayrıca kitapta, bir kavramın açıklamasına körü körüne bağlı olmamanın önemine de deyinmiş. hatta bunu yaparken zamanla ironikleşen bir örnekte vermiştir:
  mill'e göre bir düşünceye karşı olmak kabul edilebilir ancak o düşünceyi yok etmeye çalışmak zararlıdır. sonuçta zaman ilerledikçe o düşüncenin doğru olduğu ortaya çıkabilir. eğer biz geçmişte o doğru düşünceyi yok edersek, gelecekte "doğruluktan" mahrum kalırız. işte tam bu noktada bir örnek verir mill. örneğin, newton'dan önce fizik biliminin doğruları vardı. hatta deneylerce bu doğrular kanıtlanmaktaydı, oysa newton'un ortaya attığı kuramlar bilimi tepe taklak etti. artık biliyoruz ki, newton'un kuramları daha doğru. hatta bilimsel deneyler yaptıkça bunu kanıtlamak mimkün.
  kitap bu konuyu burada bitirir. modern çağın okuru ise burada hafifçe gülümser. 20. yüzyılda einstein, "mutlak doğru" olarak bilinen newton fiziğini yanlışlamıştır. günümüzde yapılan deneylerce einstein'ın kuramları kanıtlanmaktadır.
  yani bilmedende olsa mill, zamanla değişim gösteren çok güzel bir örnek vermiştir.
  
  (bkz: http://www.onurcoban.com/…ill-ozgurluk-uzerine.html)