lehçe şive ve ağız arasındaki fark

• çuvaşça türkçenin lehçesi değil, türk dilleri ailesinden bir dildir. anadolu türkçesi de onunla aynı statüde bir dildir. türk dilleri ailesi bir "dil" değildir. türkçe değildir. o yüzden çuvaşça türkçe'nin lehçesi de değildir. türkiye/anadolu türkçesi de hakeza daha üst ya da norm kabul edilen bir dilin lehçesi değildir. (türkçenin lehçesi olan çuvaşça ibaresindeki türkçe benim şu an bu entryyi yazmakta kullandığım dil ise) "türkçe de çuvaşçanın bir lehçesidir" ifadesi, ilk cümle kadar doğru ve terminolojik olarak da o kadar yanlıştır.
  
  bu tanım kavgası politik ve milliyetçi endişelerin dilbilimini manipüle etmek istemesinden çıkıyor. kürtçe için de bu günümüzde geriden gelerek geçerli ve yaşanıyor. özbekçe'ye türkçe'nin lehçesi de değil şivesi diyen dilbilim ekolleri ülkemizde mevcut olmuş. amaç "bunların hepsi türkçe'dir, tek dildir" demek, vikipedi'den alıntı:
  
  "dil ve "lehçe" tartışması:
  türkiye'de türk dilleri ailesinin adlandırılması, ve bu dillerin yalnızca bir dil mi yoksa birçok diller mi oldukları hakkında farklı fikirler yaygındır. türk dil kurumu yayınlarında, önceleri "türk lehçeleri" adı benimsenmişken, sonraları bu ad yanında "türk dilleri" deyimine de yer verildiği görülmektedir. ankara üniversitesi türk dillerini öteden beri "lehçe" sayar ve "türk dilleri" deyiminden kaçınır. istanbul üniversitesi ise, daha aşırı bir tutumla, "lehçe" deyimini yalnız çuvaşça ve yakutça gibi öbürlerinden çok farklı iki türk dili için kullanmakta, bu diller dışındaki bütün türk dillerini "lehçe"nin de altında bir konuşma türü ("variety of speech") saydığı "şive" sözü ile adlandırmaktadır. bu durumda, türk dillerinin türkiye'deki adlandırmalarında üç ayrı görüşle karşı karşıyayız demektir:
  1. türkiye haricinde dünya genelindeki dil biliminin, türk dil kurumunun ve hacettepe üniversitesinde türkolog ve altayist prof. dr. talat tekin'nin görüşü: diller,
  2. ankara üniversitesi'nin görüşü: lehçeler,
  3. istanbul üniversitesi'nin görüşü: çuvaşça, yakutça ve halaçça lehçe, diğerleri şive.
  
  "lehçe"nin anlamı:
  ana madde: lehçe:
  dil biliminde bir konuşma türünün dil mi yoksa lehçe (diyalekt) mi olduğunu saptamak için kullanılan tek dil bilimsel ölçüt karşılıklı anlaşılabilirlik ("mutual intelligibility") ölçütüdür. bu ölçüt, sıradan bir kimsenin dille ilgili şu yalın yargısına dayanır: "aynı dili" konuşan insanlar birbirlerini anlayabilirler, ya da aksine birbirlerini anlamayan insanlar "ayrı diller" konuşuyorlar demektir.
  
  http://tr.wikipedia.org/…_tart.c4.b1.c5.9fmas.c4.b1
  
  orta asya'da bulunanlar bilirler türkçe^* ile özbekçe türkmence hata azerice hiç bir şekilde "karşılıklı olarak anlaşılabilir" değildirler. ortaklıklar var biraz dikkat eden 3 ayda ingilizcede 5 yılda geleceği noktaya gelebilir bu dillerde ama başlangıç aşamasında bunlar aynı dilin lehçesi, hatta şivesi falan değildir. kafayı çalıştıran bir ingiliz almanca ya da flamanca'dan daha fazla şeyi ortak olarak görür ama ingilizce ve almanca birbirinin lehçesi değildir. kafayı çalıştıran bir ingiliz almanca ya da flemenkçe'den^* daha fazla ortak nokta bulup bu dilleri bir türkün özbekçe öğrenmesine göre daha hızlı öğrenebilir.