4 entry daha
  • gerçekten ihtişamlı binalar kompleksidir bu fabrikalar. istanbul ansiklopedisi, cilt 2, 196-198. sayfalarda bu konuda şöyle der:

    ''sümerbank deri ve kundura fabrikası, türkiye'de ayakkabıcılık ve dericilik sanayinin beykoz’da kurulu, en eski ve gelenekli işletmesiydi. osmanlı döneminde, büyük ölçüde askeri ihtiyaçlara ve ordu ihtiyaçlarına dönük olarak gelişen imalat ve sanayinin en önemli kollarından biri dericilikti. ayakkabı, çizme, at takımları ve saraç eşyası başta gelmek üzere her türden deri eşyanın yapımı devlet tarafından örgütlenir, desteklenir, denetlenirdi, istanbul’da dericilik, büyük üretim olarak ii. mehmed ile (fatih) başladı. kazlıçeşme ve saraçhane 500 yıldan fazla bir süre önce kurulmuş önemli dericilik tesis ve bölgeleriydi. osmanlı devleti'nin sanayileşme adımlarına paralel olarak 19. yy başlarında istanbul’da, bu üretim dalında gerçekleştirilen en önemli proje, beykoz'daki geniş düzlüklerin ve zengin su kaynaklarının yakınında kurulu bulunan debbağhanenin, adım adım bugünkü beykoz deri ve kundura fabrikası'na dönüşmesidir.

    projenin başlangıcı, iii. selim döneminde (1789-1807) 1805'te beykoz yakınındaki akbaba köyü'ndeki bir özel mülk değirmenin suyunun, beykoz çayırı civarında bulunan kâğıthane'ye verilmek üzere devlet tarafından satın alınmasıdır. böylece, beykoz'da hünkâr iskelesi'nin kuzeyinde, servi burnu tarafında kalan sahil bölgesinde, su ihtiyacı gerek bu kaynaktan gerekse diğer derelerden sağlanan bir sanayi bölgesi kurulurken, beykoz dericiliği de bu çerçeve içine yerleşmiştir. 1810'da beykoz'da bir deri imalathanesi kurmuş olan hamza efendi'den satın alınan debbağhane orduya devredilmiş ve adı "dabakhane-i klevehane-i amire" olarak değiştirilmiştir. bu fabrikada öncelikle ordu için gereken palaska, kütüklük ve koşum takımları üretilmiş; bu girişimlerin devamı olarak, 1816'da fabrika, beykoz teçhizat-ı askeriye fabrikası'na dönüştürülmüştür. 1826'da ise aynı bölgede yeni bir tesis kurularak keçi derisinden yeni tip, el üretimi askeri kundura yapımı başlatılmıştır. batı sanayi devriminin en önemli gücü olan buhar makineleri de beykoz fabrikasında ilk olarak 1872'de çalıştırılmaya başlanmıştır.

    o tarihte yapılan bir yenileme ile 40 beygirgücünde 1 buhar makinesi, 2 buhar kazanı, 2 taş değirmen ve 70 deri kuyusu eklenerek teknoloji yönünde önemli ve büyük bir adım atılmıştır. türk dericiliğini ve ayakkabı geleneğini de önemli ölçüde etkileyen bu teknolojik gelişmenin sonuçları 1856'da, uluslar arası paris fuarı'nda, beykoz fabrikasının ürettiği askeri kundura, çizme, koşum takımı, palaska ve kütüklüklerin sergilenmesi sırasında gözlenmiştir. sanayileşme hareketinin bir parçası olarak 1861'de "gedik"lerin ve "esnaf ve sanatkâr birlikleri"nin sanat ve hizmet tekeli kaldırılmış, ıslah-ı sanayi hareketi başlatılmıştır. bu dönemde, 1870'te beykoz fabrikasının kundura üretiminin günlük 300 çifte yükseldiği, 1887'de ise uluslararası viyana fuarı'nda fabrika ürünlerinin altın madalya kazandığı görülüyor.

    beykoz deri ve kundura fabrikasında en önemli teknik gelişmelerden biri, 1912'de gerçekleştirilmiştir. sadrazam mahmud şevket paşa'nın teşviki ile avrupa'dan 90 beygirgücünde 2 dizel motoru, yeni makineler, buhar kazanı getirtilmesi ile günlük üretim önce 1.000 çift kunduraya çıkmış, aynı yıllardaki hızlı gelişmelerle büyüyen fabrikada günlük üretim kısa sürede 1.000 adet deri ve 2.000 çift kunduraya ulaşmış, ancak i. dünya savaşı sırasında üretim azalmıştır. fabrika, 1923'te askeri fabrikalar umum müdürlüğü'ne bağlanmış, 1925'te sanayi ve maadin bankası'na devredilmiş, 1933'te ise "sümerbank deri ve kundura sanayii müessesesi" olarak son şekline ulaşmıştır. beykoz fabrikasının 19. yy'ın ilk günlerinde başlayan ve kesintisiz bugüne kadar gelişerek süren üretiminin en ilginç ürünleri, bugün fabrikanın koleksiyonunda bulunan ayakkabı örnekleridir.

    bu örnekler yardımıyla, yaklaşık 180 yıllık ayakkabı geleneğinin ve sanatının, teknik ve tasarım yönünden geçirdiği gelişimleri değerlendirmek mümkündür. bunun yanı sıra, bu ayakkabılardan, türk savaş tarihinin bir başka yönü de izlenebilmektedir. nitekim 19. ve 20. yy'da bu fabrika hemen bütün savaşlar için özel amaçlı ayakkabı araştırması, tasarımı ve üretimi gerçekleştirmiştir. doğu bölgesi için buz ve karda yürümeyi sağlayan özel botlar; çöl savaşları için özel tasarımlar yapılmıştır. döküm fabrikalarında kullanılan tahta tabanlı güvenlik ayakkabıları, su geçirmez avcı botları, özel çizmeler bu ürünlerden bazılarıdır.
    öte yandan, kadın, erkek ve çocuk ayakkabılarından, beykoz geleneğinin ayakkabı konusunda yalnız askeri değil, her türlü üretimi gerçekleştirmiş olduğu ve bugünkü ayakkabı sanayinin yaratılmasında bir okul görevi yapmış bulunduğu görülmektedir. beykoz deri ve kundura fabrikası'nın yıllık üretim kapasitesi 1993 verilerine göre 1.600.000 çift kundura, 100.000.000 dm² deri, 750 ton kösele, 1.200 ton suni kösele, 800 ton lastik, 500 ton solüsyondu. işletmede 1.286 işçi, 96 memur çalışmaktaydı.

    sümerbank beykoz deri ve kundura fabrikası, özelleştirme idaresi başkanlığı’nca sümerbank’ın özelleştirilmesi kapsamında, 30.10.2003 yılında yapılan nihai görüşmelerin onaylanmasıyla 13.04.2005 tarihinde yıldırım dış ticaret a.ş.’ye 29.700.000 amerikan dolarına satılmıştır. şirket yetkilileri; 182 dönüm alana yayılan tesisi turistik amaç için değerlendirecekleri ve bir tatil köyü kurmayı planladıkları açıklamasını yapmıştır. fabrika alanı şu anda film seti olarak kullanılmaktadır.''
48 entry daha
hesabın var mı? giriş yap