aşmak

• bir şeyin hem ortadan kaldırılmasını, hem de yerinde savunuluyor olmasını betimleyen ilerleme niteler sözcük. özünde, felsefel bir fenomendir. özellikle georg wilhelm friedrich hegel, mantığın soyut kategorilerinin hareketini karakterize etmek için aşmak tabirini sıklıkla kullanırdı.
  
  örneklemeyle anlatacak olunursa; diyalektik bir üçlem denklemiyle ele alınabilir. bu bağlamda sentez, düşüncenin hareket seyrinde anti-tez'i aşar, yani onu ortadan kaldırır. ama bununla birlikte üst kategori olan sentez, bu aşımdan önceki pozitif edinimlerini, dönüşüme uğramış olmasına rağmen, içinde barındırmaya devam eder.
  
  madem hegel dedik ondan gidelim, hegel'de aşmak soyut ve mantığa dayalı bir fenomendir. yeni bir sistematiğin kurulmasına öncülük ettiği gibi, diğer yandan bu yeni atılım^* sürecinde geçmişten gelen çelişkilerinin çözümünün formel bir aracı olarak görür ve fiili çekişmeleri uzlaştırmak için kullanır.
  
  diyalektik materyalizm ve -haliyle- marksizmde ise devrimci bir fenomen olarak ele alınan aşmak terimi, gelişimin ardından -zannedildiği gibi tamamen eskiyi geride bırakmayı değil- bir anlamda sürekliliğin tasvir edilmesi için kullanılır. eskinin edinimleri ile yeninin üzerine konulması ile ilintili bir durumdur. örneğin mekanik hareketi marksist bir bakış açısıyla ele alacak olursak, buradaki maddenin hareketinin, kendi biyolojik formu içinde aşılmış bir halde bulunduğunu söylememiz gerekecekti.