finlandiya kılavuzu
-
finlandiya'ya gidecek olan, gitmeyi planlayan ya da oralari merak eden kisilerin ilgiyle okuyabilecegi minik bir delorange urunu...
soyle ki;
* finlandiya'da her yerde goreceginiz birbirine benzer iki sozcukten sagdaki ya da alttaki isvecce'dir. nufusu 6% olan isvecce anadilli fin vatandaslari dusunulerek iki resmi dilden biri olarak kabul edilen isvecce, fince ile ayni statudedir. ikisi de ayni buyuklukte yazilir. bunun isvec karsisinda bir eziklik oldugunu dusunmeyin, soylemeyin, uzunca bir "finlerin esitlik politikasi ve insana verdikleri deger" konulu ezberletilmis gibi ayni satirlari tasiyan ve gayet sizi yerin dibine gecirecek, kimliginizden utandiracak uzunca bir metnin yuzunuze nazikce carpilmasina maruz kalirsiniz. ben kalkmadim; kalkanlardan biliyorum.
* ulasim icin sakin otobuste para odemesi yolunu secmeyin. cok daha ucuza gelen "smart card"lar turistlere de satilmakta. ancak alirken cok dikkat edin. eger helsinki sehir merkezi disina cikmayacak, vapura ya da trene binmeyecekseniz mutlaka ucuz olan ve sadece sehir merkezini kapsayan karttan alin. ama eger pineklemeye degil gezmeye gidiyorsaniz kesinlikle size tum ulasim olanaklarinin kapilarini acacak olan genel kartlardan alin.
eger 2 hafta ya da daha uzun sure kalacak ve gunde 1,5'tan fazla kez herhangi bir ulasim aracini kullanacaksaniz sinirsiz kullanimli bir kart duzenletmeniz daha ekonomik olacaktir. bu arada bu kartlar sadece otobuslerde dedektore tutulur, metro, tramvay ve vapur seferlerinde ise cebinizden cikarmaniz bile gerekmez eger sinirsiz kullanimli aldiysaniz. herkes de size guvenir. cunku sizin bir turk oldugunuzu ve dolandiricilik genleri tasiyabileceginizi kestiremeyecek kadar saftirlar. ancak yaz aylarinda arada bir kontrol yapilir ve turistler arasinda kacak binen tesbit edilirse 50euro+ bir bilet ucreti ceza kesilir. eger kartiniz sinirsiz kullanimli degil kontorlu ise mutlaka tasitlara binerken dedektore tutun. orayi da turkiye haline getirmeyin.
* herhangi bir tasitta, cinsiyetiniz ne olursa olsun bir erkegin yanina oturmayin. bunun cesitli gerekcelerini soyle siralayabiliriz:
cogu gay'dir...
cogu gay sizin gay olmadiginizi anlar ve rahatsiz olur. eger disiyseniz daha da rahatsiz olur.
bos yerlere oturmak daha dogrudur. eger gideceginiz yer cok uzak degilse ayakta durun ve kimseyi rahatsiz etmeyin. ama eger yol uzunsa tercihen genc bir kizin yanina oturun. eger otobuste bircok bos koltuk varsa gidip yine bir kizin yanina oturun. boylece tek kelime etmeden bir arkadas edinmis olursunuz.
* finlandiya'da kimse kimseye bagli degildir. finlandiya kilisesi bile evliligi kutsal bir bag olarak gormez. her birey sadece kendisinden sorumludur ve cani ne zaman ne isterse onu yapar. her an her zevki degisebilir. turk tarzi tek eslilik yaklasimi ve erkek ustunlugu sokmez. finlandiya'da her birey kendi kendisini domine eder. eslesim sadece fiziksel hoslanmaya dayali ve genellikle gecicidir. cunku zaten butun finlerin ici guzeldir. ic guzelligi gibi bir secim kriteri bu yuzden yoktur.
* herhangi bir konuda hakli oldugunuzu ve haksizliga ugradiginizi dusunuyorsaniz, karsiniza cikan sey anayasa bile olsa kendinizi savunun. sizi dinlerler ve hakliliginizin mantikli delilleri karsisinda sizin tarafinizi tutarlar. "finlandiya'da kimsenin hakki yenmez."
* elf irki gercekten vardir ve onlar fin halkidir.
* tahmin edilebilecegi gibi finlandiya yay burcudur. hatta gelmis gecmis hemen hemen tum unlu finlandiyali mimar, dusunur, sanatci, devlet adami vs de yay burcudur. kimse sabit fikirli ve kendinden emin olma ozelliklerini ayni anda tasiyan bir bireye bu yuzden kulak asmaz. samimi ve durust olmak en onemli temel gerekli vasiftir. hicbir duygusal neden, gercek ve mantikli bir nedenin ustunde tutulmaz. hepsi cok utangac ama ozguven sahibidir; tanistiktan bir sure sonra dunyanin en samimi insanlari haline gelirler.
* artniyetli ve ikiyuzlu olmayan saf fin halki, herkesi kendileri gibi sandigi icin ornegin eger markette yaptiginiz alisveris sonrasi kartla yaptiginiz bir alisverisin ardindan "ama bu urun indirimdeydi, ben 20 yerine 100euro odemis oldum" derseniz, ozur dileyip size aninda nakit olarak 80euro oderler.
* uydu kentlerdeki yeni konut yapilarinda dis kapi zili bulunmaz ve dis kapilar saat 21'de kilitlenir.
* gunluk ucretsiz gazete, indirim kuponlari ve sample urun ve dergiler tek tek her dairenin kapisindan iceri atilir. insanlar bu kuponlari cuzdanlarinda saklayip mutlaka her alisverislerinde bu sekilde ortalama 20% indirimli alisveris yaparlar. boylece o kuponlari biriktirecek kadar ihtiyac hisseden kisilere gereken sinif esitleme prosedurunun bir ayagi islevini gormus olur.
* finlandiya'da dogan her insan, yapmak isteyebilecegi her seyi yapabilecegini bildigi icin, eger formula 1 pilotu olmaya karar vermemisse bunun bir nedeni vardir. kimsede para hirsi yoktur ve tum insanlar ekonomik olarak ayni duzeyde kabul edilir. dolayisiyla yapacaginiz iste secmeniz icin size kalan tek sey ne kadar emek ortaya koymak istediginizdir. eger kendinizi yeterli gorur ve isterseniz gelemeyeceginiz bir mevki yoktur. kimse sizi tutmaz ve kimse size destek olmak icin sizi anlamak zorunda hissetmez kendini. finlandiya'da herkes, anlamadigi ve sacma buldugu seylere bile saygi duyar ve merakla sonuclarini gormek uzere destekler. it alaninda herhangi bir projenin zink diye alabilecegi devlet destegi sadece baslangic icin bile karsiliksiz olarak 200.000euro'dur. devlet bu yuzden deli gibi zarar eder. ama sagladigi her 1000 olanagin sadece bir tanesinin tutmasinin bile tum bu paranin kat kat fazlasini geri kazandiracagini bilen fin devleti, herkese sorgusuzca guvenir ve destek olur.
* finlandiya'da ihale diye bir kavram yoktur. yolsuzluk diye bir kavram da olmadigi icin tum sirket isbirlikleri, yetkililerin kisisel secimlerine birakilmistir.
* stockmann magzasinda satilmayan bir urun, finlandiya'da yok demektir; bosuna aramayin. ama stok tukenmis olabilir, danisabilirsiniz... eger stockmann'da olmamasina ragmen baska yerlerde satilan urunler gorur ve begenirseniz acele edip satin alin. pek tutmadiklari ortada olan urunlerdir. ancak stockmann, finlandiya'nin en pahali magazalar zinciridir. yiyecek-icecek turu alisverislerinizi "jumbo" ya da "itäkeskus" gibi dev alisveris merkezlerinden yapmaniz daha ekonomik olacaktir.
* souvenir alisverisleriniz icin en ekonomik ve cesit sunan yer stockmann'dir. kucuk dukkanlari bu konuda tercih etmeyin. bu, stockmann'in turistleri cekip, pahaliligindan haberdar olmayan bunyelerinin "bari her boku burdan alalim" demesini saglamak icin yaptigi bir oyundur. finlandiyalilar stockmann magzasina kil olurlar bu kapitalist tutumlari nedeniyle ama yine de ovunurler onunla cunku cok basarili bir magazacilik anlayisinin oncusudur.
* oralar soguk olur dusuncesiyle giyeceginiz yun iclik vs hasta olup olmenize neden olabilir. sentetik iclik giyin. yun ve hayvansal kokenli giyecekler yerine mumkun oldugunca sentetik ve soguk icin tasarlanmis urunleri tercih edin. yun, terinizin icerde kalmasina ve usutmenize neden olur. finlandiya'da hava cok kuru oldugu icin -20'li derecelerde bile, sentetik giyindiginizde sogugu kesinlikle hissetmezsiniz.
* polar adi verilen boktan giyim malzemesini sakin kullanmayin. ruzgar gecirdigi icin bokunuz donar ve uzaydan gelmissiniz gibi size bakarlar.
* zengin gorunumlu giyinmeyin, hava atmayin, karizmanizi evinizde birakin. finlandiya'da gencler basta olmak uzere tum halkin en sinir oldugu sey luks, hava atmak ve makyaj yapmaktir. eger ustu acik kirmizi bir corvette sahibi iseniz getirmeyin. kizlar dalga gecer. finlandiya'da zeka puani prim yapar, dogal guzellik de onun cilasi olarak kabul gorur.
* bir insani gorup hoslandiysaniz gidip konusun. konustugunuz ve arkadas oldugunuz hemcins ve karsi cinslerinizin toplami 5'i gectiginde, kendi ulkenizdeki en yakin arkadaslarinizin bile ne kadar sizden uzak oldugunu farkeder iseniz sizin de ruhunuz fin demektir; iltica edin.
* araba kiralarsaniz benzine ihtiyac duydugunuzda gidebileceginiz hicbir benzin istasyonunda eleman calismadigini ve tamamiyle self-servis hizmet verildigi(!)ni unutmayiniz. caminizi kendiniz siliniz.
* finlandiya'da emek para demektir. bu yuzden en luks yerleri bile ucuz tutabilmek icin self-servis uygularlar ve iceriye adim atarak bunu kabul etmis olursunuz. yedikten sonra tepsiyi goturup bulasik dolabi tray'ine sokun. herhangi bir yerde tek bir garson bile gorseniz, fiyatlarin, o garsonun ucretini karsilayabilmek icin iki katina cikartilmis olacagini unutmayin.
* finlandiya'da herkes ingilizce bilir. cekinmeden herkese istediginiz seyi sorabilirsiniz.
* eger ingilizce bilmeyen biriyle ya da kaba biriyle karsilasirsaniz emin olun o bir fin degildir. hatta eger "hö?" diyosa turk'tur sarilip opun.
* kuzey kutup paralelinin ustune cikayim, lapp diyarlarini goreyim diyor iseniz once bir kurk, sonra da yuksek limitli bir kredi karti edinin. butun oteller ve ucretler turistik tarifeyle olup, tren seferleri ucak tadinda fiyatlandirmayla sunulmaktadir. ayrica helsinki'yi bile tamamen gezmeniz haftalar surecektir. size yetsin de artsindir.
* oryantal olan hicbir seyle dalga gecmeyin, finler ortadogu kaynakli her seye ilgi duyar ve otantik bulur.
* herhangi bir kilisede, bir sanat merkezinde ya da sokakta gorebileceginiz herhangi bir modern dans gosterisi ya da konser, zannedebileceginiz gibi dunyaca unlu profesyonellerce degil alelade ogrenciler ya da baska meslek sahibi insanlar tarafindan hobi olarak icra edilmektedir. insanlar, bu hobilerinde bile turkiye ve hatta herhangi bir avrupa ulkesinin profesyonellerinin cok ustunde basari gostererek sizi gercekten irkci olmaya yoneltecek her turlu ustunlugu gosterecektir.
* orda burda goreceginiz gamali haclar ve arkadaslarinizdan aldiginiz duyumlar gercektir; finler nazidir. ancak tamamen pasifist, esitlikci ve liberal olduklari icin bunu farketmeniz oldukca zor olacaktir. onlar sadece ulusal sistem ve toplum duzeni olarak bunu benimsemislerdir. eger hitler kimseyi oldurmeseydi, sanatciya deger verse ve modernizmi ocu olarak gormeseydi, tum farkliliklarina ve esitsizliklerine ragmen insanlari esit duzeyde gormek gerektigini etik olarak kabul etseydi nazi almanyasi da finlandiya gibi olurdu ve kimse "nazi"ligin simdi dusunuldugu kadar kotu bir sey oldugunu iddia edemezdi.
* bir sabah uyandiginizda her yerde daha once farketmediginiz direkler oldugunu ve bunlara dev bayraklar cekildigini gorurseniz korkmayin. yilin nerdeyse her on gununden birinde unlu bir fin sair, yazar, mimar ya da muzisyen anisina resmi bayram duzenlenmistir. askeri ve idari liderler pek anilmaz.
* finlandiya'da camur yoktur, olmaz.
(bkz: finlandiyada camur olmamasi)
* otobus sirasinda turkiye'de olsa kan cikabilecek kimi sahnelerle karsilasabilirsiniz ve ulkenizden, vatandaslarinizdan nefret etme hissi icinizde alevlenebilir, dikkat edin. yaklasik 20 kisilik bir kuyruk, -20 derece sogukta, acilan otobus kapisinin onune dizilmis ve uzattigi 20euro'nun bozulmasini bekleyen, bozuklugu olmamasina ragmen siranin onune gecmis ve insanlarin onunu tikayan birisini bekliyor olabilir. kimse bu duruma sinirlenmek soyle dursun, bu durumu yadirgamaz bile ve hemen hemen tum otobuse binislerinizde bu olay gerceklesir. cunku kimse uzerinde bozuk para bulunmadigi icin, erken gelmis olmasina ragmen sirasini vermek zorunda degildir. bir insana otobuse binip parasinin bozulmasini bekliyor diye "hadi kardesim yurusene agunakoiim ne gectin en one ulan gecircem bi tane simdi serefsiz herif bekliyoruz burda sogukta gotumuz donuyo senin yuzunden terbiyesiz it" demek ancak ve ancak beynini soganla kavurup yemis bir turk'un davranisi olabilir.
* disariya ciktiginiz anda burnunuzun icinde hissettiginiz pitirtilar, sumugunuzun kristalize oldugunun alametidir. korkmayin, mendilinizi hazir bulundurun; sicak bir ortama gectiginiz anda tekrar sivi hale donuserek akmaya baslayacaktir.
* kisin deniz buz tutmakla kalmayip bir buz kutlesine donusur. ustunde yuruyebilirsiniz. hatta gozunuze kestirdiginiz bir adaya bile yuruyerek gidebilirsiniz. ama yari yolda tirsar ya da gittikten sonra yorulursaniz mahsur kalirsiniz.
* her yerde goreceginiz duzlukler buz pistidir. gidin kayin.
* bindiginiz otobuslerden schedule alip saklayin.
* kaybolursaniz bir sekilde rautatientori'ye gitmeye calisin.
* asagidaki sozcukleri ezberleyin:
sehir ici onemli yer adlari;
rautatientori
itakeskus (ayni zamanda bir alisveris merkezi)
mannerheimintie
hakaniemi
esplanad
senaatintori
kauppatori
runeberginkatu
onemli yapilar, muzeler vs;
kiasma
ateneum
lasipalatsi
rautatieasema
kaupungintalo
kaupunginmuseo
wanha kauppahalli
presidentinlinna
uspenskin katedraali
postitalo
tennispalatsi
designmuseo
temppeliaukion kirkko
kansallismuseo
uydu kentler;
espoo
vantaa
bazi adalar;
suomenlinna
seurasaari
uunisaari
onemli fin markalari;
marimekko
iittala
arabia
hackman
fiskars
nokia
kone
vs;
muumi
kalevala
sibelius
***
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap