cataphract

• cataphract, bizans imparatorlugu'nda agir atli suvarilere verilen isimdir. bunu zaten hepimiz aok filan gibi oyunlardan biliyoruz muhtemelen. ancak bu tur oyunlarin da insanlara yanlis olarak lanse ettigi bircok sey vardir, bu nedenle bu askerler hakkinda daha fazla bilgi yazma ihtiyaci duydum;
  
  cataphractlar, orta dogu'da ve balkanlar'da, ortacag'in sonlarina kadar siklikla kullanilmis bir birim idi. ismini, yunanca'da "korunmus" anlamina gelen (askeri terimde ise daha cok "zirhlanmis, zirh giydirilmis" anlamindadir), atlarina bile giydirdikleri scale mail tarzi zirhtan almislardir.
  
  cataphract uniteleri, yalnizca bizans imparatorlugu tarafindan kullanilmamistir. ermeniler, partiyanlilar, pergamonlular, romalilar ve hatta sasanidler tarafindan dahi kullanilmislardir. tabii unlerini bizanslilar sayesinde kazanmislardir.
  
  kendileri, daha cok agir saldiri gucu olarak kullanilmaktaydi bircok devlet tarafindan. hafif veya agir piyade birliklerinin de destegi ile, bir de biraz okcu destegi alarak savasa sok manevralari yapmalari icin egitilmislerdir. m.o. 53 yilinda romalilar'i yenen partiyanlilar'i galibiyete tasiyan da zaten bu birimlerin aldiklari okcu destegidir.
  
  genelde bati avrupa sovalyelerinden daha disiplinli bir sekilde savasa atilirlardi. zaten feodal sistemde yetisen sovalyeler, genelde birbirlerinden bir nevi daha bagimsiz hareket ederlerdi. ancak ayni pahalilikta (ve hatta daha pahali) olan cataphract uniteleri, daha bol miktarda savasa gorevlendirilirlerdi.
  
  genelde ekipmanlari degisken olsa da, bu birimler agir scale mail veya chain mail zirhlar giyerler, hatta bu zirhlarinin iclerine yine sik orgulu kiyafetler giyerlerdi. daha onceden de dedigim gibi, isimlerini bu ozel zirhlarindan almislardir. atlarinin da zirhli oluslari, kendilerine savas alaninda daha bir dayaniklilik saglamaktaydi.
  
  aok gibi oyunlardaki buyuk yanilginin aksine cataphractlar, kilic yerine mizrak kullanirlardi. yani at ustunde mizrakli askerlerdi bunlar kisacasi. savasa girdiklerinde birbirlerine cok ama cok yakin dururlar (birbirlerine degecek kadar) ve oyle ilerlerlerdi. genelde bircok cataphract, mizragin yaninda kilic ve gulle gibi silahlarlan da donatilmis olsa da, kesin olarak kullandiklari ilk silah mizraklariydi. bu mizraklari da klasik saplama seklinde degil, vurma/kesme biciminde kullanirlardi. ilk sok darbesini indirdikten sonra kiliclarina sarilabilirlerdi.
  
  bazi cataphractlar'in zirhlari sadece kendilerini onden korumak icin dizayn edilmisti. yani butun vucudu korumak yerine, bir sok saldirisi yapildiginda yalnizca kisiyi onden koruyacakti. hatta atlara giydirilen zirhlarda bile bu durum mevcuttu. eger zirhlar zaten yeterince agirsa, kalkana bile ihtiyac duymamaktaydilar.
  
  bazi cataphract birimleri ise mizraklarinin yaninda ok ve yaylan da donatilmislardi! dusmanlarina dogrudan saldirmadan once belli bir mesafeden onlari zayiflatmakti maksatlari. cok ilginctir hatta, bazen bir grup cataphract, bir etten duvar orerler (tabii ki agir zirhlari var) ve arkalarindaki ikinci grup cataphracht'in oklariylan sagdan soldan cikip saldirmalarini, ancak tekrar bu savunma duvarinin arkalarina gecmelerini saglarlardi. boylece yeni bir ok cikarirken dusmandan gelen cevap niteligindeki saldiri, duvardaki cataphract unitelerinin zirhlarinda patlardi. daha sonralari tatar yayi kullanan birimler bile ortaya cikmistir.
  
  oyle ki, savaslarda kullanilan cataphract birimleri, genelde birkac farkli sekildeydiler. yani "okcu cataphractlar, mizraklilar, saldiranlar, savunmalar" filan gibi birimleri vardi. bunlarin yaninda diger atli birlikler, eger cataphract egitiminden gecmemislerse veya zirhlari o kadar agir degilse, ve hatta sadece en basit savas formasyonuna gore hazirlanmislarsa, cataphract'dan sayilmamaktaydilar. bunlar elit birimlerdi.
  
  clibanarius adi verilen ve roma imparatorlugu doneminde doguda daha sik kullanilan (isimlerini de zirhlarinin yapildigi maden ocagindan alirlar) uniteler ise yine bizans birimlerine benzer niteliktedirler. hatta ilginc savas formasyonlarina girdikleri bile gorulmustur. ornegin, iki tane cataphract (clibanarius), ellerinde mizraklari ve arkalarina icinde okcularin bulundugu bir atli arabaylan, bir tank misali savasa atilirlardi. ilginctir gayet.
  
  orta dogu ulkelerinde at yerine deve kullanan arap medeniyetleri de unitelerini cataphract olarak adlandirmislardir bir donem.
  
  tabii ki bildigimiz cataphractlar her zaman bizans imparatorlugu'nun yuce savascilaridirlar.