antropik ilke

• antropik ilke, evrenin sadece samanyolu'ndan ibaret sanıldığı dönemlerde ortaya atılmış, çoğu eski, temelsiz ve kısıtlı bilgilere sahip olduğumuz dönemlerde şekillenmiş bir düşünce biçimidir. bugün biliyoruz ki, evren samanyolu galaksisinin 100.000 ışık yıllık genişliğinden çok ama çok daha büyük, olağanüstü genişlikte bir yer. görebildiğimiz evrenin "çapı" 100 milyar ışık yılından büyük ve içeriği 300 milyar büyük, 1 trilyon kadar da cüce galaksiden oluşuyor. güneş gibi yıldız sayısı katrilyonlarla ifade edilemeyecek kadar fazla. hele ki dünya benzeri gezegenlerin miktarı tüm dünyadaki kum tanelerinin sayısının birkaç misli (oh be, kum tanesi örneğini sonunda bir entry'mde verebildim, pek mesudum)
  
  antropik ilkeyle ilgili bir örnek verelim:
  
  eskiden kalma yanlış (ve çoğu astronomca ısrarla doğru kabul edilen) bir bilgi, jüpiter ve satürn gibi gaz devlerinin bulundukları konum itibarıyla dünya'yı göktaşları ve kuyruklu yıldızlardan koruduğu yönünde. tabi burada kimse sormuyor; "madem dünyanın göktaşlarından korunmaya ihtiyacı var, o halde niçin "zararlı" olan bu göktaşları güneş sisteminde cirit atıyor, olmasalar da dünya korunmaya ihtiyaç duymasa?" ya da; "e bunlar madem bizi koruyor, o halde dünya'ya düşen göktaşları nereden geliyor?"
  
  neyse, yanlış bilginin doğrusu şu; jüpiter ve satürn, en az "engelledikleri" kadar göktaşını dünya'ya doğru yönlendirir. yani, dünya'ya düşen göktaşlarının büyük kısmı jüpiter'in (satürn, neptün ve uranüs'ün) kütleçekimi nedeniyle kararlı yörüngeleri bozulmuş ve dünya'ya yönelmiş gök cisimlerinden oluşur.
  
  özetle, belki jüpiter dünya'ya yönelme ihtimali olan bir kuyruklu yıldızı saptırıp bizi kurtarır ama, aynı zamanda dünya ile uzaktan yakından ilişkisi olmayan başka bir kuyruklu yıldızı doğrudan üzerimize yollar. işte insanlar bunu hesaba katmadığı için "bak işte gaz devleri orada dünyayı korumak için varlar" diye düşünürler.
  
  bu tür iddialarda bulunmadan veya bunlara inanmadan önce en azından temel astronomi okumak iyidir. carl sagan boşuna astronominin temel düzeyde de olsa herkese öğretilmesi gerektiğini anlatıp durmuyordu...