nazım paşa

• aslında balkan savaşına girmemek için çaba göstermiş komutandır. hatta yunanistan'ı kendi saflarına çekmek için çaba da göstermiştir. bu uğurda girit'i bırakmaya da düşünüyordur. ama savaş esnasında tam bir beceriksizlik örneği göstermiştir. savaşı kumada eden komutanlar resmen niteliksizdir. sırplarla yapılan kumanova ve yunanlılar yapılan yenice muharebeleri, buldar 1. ordusunun ıstırancaları aşıp saldırması beceriksizlikten ve askerlerin iyi yetiştirilememesinden kaynaklıdır. üstelik tüm ordular bölüp börçük dağıtılmıştır. ordunun düşman eline geçen mühimmat sayısı, kullandığından daha fazladır. varın gerisini siz düşünün.
  
  sıkı bir abdulhamit muhalifi olduğundan uzun süre erzincan'da sürgün hayatı yaşamış, oranın ermenileri ile iyi geçinince trabzon'a kaçmış ve gemiye atladığı gibi fransa'ya giderken temmuz ihtilali olmuş ve istanbul'da gemiden inmiştir. akabinde vali olarak ırak civarına göndermiş, orada yararlı işler yapmıştır. araplarla iyi geçinmiştir. daha sonra ingiliz yanlısı kıbrıslı mehmet kamil paşa'nın(zeki alasya'nın büyük dayısı) kabinesine girmiştir. babıali baskında neler olduğunu anlamak için balkona çıktığında alnından vurulmuştur.
  
  yaşasaydı ve hükümette kalsaydı büyük ihtimal birinci harbe girmemek için elinden gelen her yolu denerdi ve ermeni techiri kesinlikle olmazdı.
  
  balkan savaşı sırasında en sonunda çatalca'ya kadar çekilen orduyu bizzat kumanda ederek bulgarları durdurmuştur. oğlunu da balkan savaşında kaybetmiştir.
  
  tek kelime ile özetlenecekse eğer; balkanlardaki bu feci yenilginin sorumlusudur. çünkü kumandan odur.