ulus baker

• dediğini yapmış, "spinoza ve aşk" ile söyleyeceklerini söylemiştir. bu da, buna yönelik beğendiğim minik bir alıntı:
  
  "spinoza amor'dan, yani sevgiden bahsediyordu --cinsellikten bağımsız olarak; tıpkı sevinç ile kahkahanın aynı şey olmadıkları gibi, sevgi de cinsellikten ayrı düşünülebileceği bir boyuta yerleştirilmek zorunda... bu bir platonizmi asla gerektirmiyor, çünkü platonik aşk denen şey bir "bütünleşme" mantığına dayanıyordu ve spinoza'nın açıkça söylediği gibi, sevginin yalnızca bir sonucuydu, nedeni değil...
  
  spinoza sevginin kişilerarası doğasının oldukça farkındaydı... zaten onu tanımlamaya girişmek cüretini de bu yüzden göstermişti. başka bir deyişle sevginizi hiç değilse sevdiğiniz, ama esasında kendiniz için "tanımlamak" zorundasınız... çünkü bu tek kişilik bir duygu değil, "dış bir nedenin imajı eşliğinde" yaşanan bir duygudur ve bütün insan toplumsallığının kaynağında yer alır. bu yüzden sevgiyi aynı zamanda bir keder tipinin belirişinden ayırdetmek gerekiyor 'kıskançlık' ya da 'sevginin karşılığının verilmemiş olmasından doğan keder (fluctuatio animi)' spinoza bu tür duyguların engellenemez olduğunun farkında olduğunu en baştan belli eder: duygularımız ve tutkularımız üzerinde asla irade sahibi değiliz. yani isteyerek sevip, isteyerek nefret edemeyiz. ama mesela bilebiliriz ki nefret bizim bir acımızdır; ve bu nefretin nedenini kavrarsak nefret duygusu otomatik olarak kaybolur. ama unutmayalım ki nefret bizim bir kederimizdir. sevgi ise dış bir neden dolayısıyla yaşadığımız sevinçtir. o halde nefreti bağladığımız imajları pekala varoluş gücümüzü yükselten sevgiye bağlama şansımız vardır (zordur ama vardır)... böylece sevgi bir 'emek' ve 'özen' olarak karşımıza çıkar.
  
  neden bir emek peki?
  
  ilk bakışta aşk diye olağan bir klişe vardır ve walter benjamin bunun karşısına "son bakışta aşk" mefhumuyla çıkmıştı. yani bir aşık olma emeğinin işlediği bir alanın tanımlanabileceğini düşünüyordu. ilk bakışta aşk spinoza'ya, benim yorumlayabildiğim kadarıyla, bir "çağrışım" olarak görünüyor. beni kederlendiren bir durumdan beni kurtaranı severim. ya da sevdiğim kişiyi hep yanımda, orada tutmak, varetmek isterim. ya da, yine ve esas olarak, sevdiğim bir varlıkla birarada gördüğüm her şeyi sevmeye meylederim. nefret ettiğim biriyle bağdaştırdığım her şeyden de nefret etmeye meyilliyim. her şey, bütün bu duyguların düzlendiği, dolayısıyla 'çağrışımların' kurulabileceği hayali bir plana, düzleme işaret etmektedir: spinoza buna "yüksüz duygular" diye tercüme edebileceğimiz "gerçek anlamıyla duygu olmayan durumlar" diyor --bunlardan birisi "hayranlık" (admiratio), zıddı ise "horgörme" (contemptus)... bunlar "emeksiz" beliren duygular ve bütün diğer duygulara bir zemin hazırlıyorlar. hayranlık ya da merak belki "ilk bakışta aşk" dediğimiz şeyden pek farklı bir şey değil: herhangi bir şey var hayalinizde ama bunu herhangi başka bir kavramla biraraya getiremiyorsunuz ve zihniniz duruveriyor; düşünemiyorsunuz -- orada her şey yepyeni ve hiçbir şeye bağlayamıyorsunuz; ta ki başka şeyler sizi başka başka şeyleri düşünmeye zorlayana dek... horgörme ise bu durumun zıddı. bir şey sizi o kadar az ilgilendiriyor ki, en az ilgilendiğiniz öteki şeyler kadar değeri olduğunu asla düşünemiyorsunuz? bütün sorun sevginin, sevgiye karşılık verme emeğinin, ilk veya son bakışta aşkın zemininde bu tür bir algının zorunlu olarak bulunduğudur.."