tarihsel sosyoloji

• icat eden kişi ibn-i haldun'dur. 19. yüzyılın sonlarına kadar kendisinin açtığı yoldan gitmeyi akıl edebilen olmadı. bu tarihte ahmet cevdet paşa adlı bir türk devlet adamı hayrete şayan bir entelektüel çabayla kısas-ı enbiya ve tevarih-i hulefa adlı ikinci bir "dünya sistemi analizi" yayınladı. onu yarım yüzyıl kadar bir arayla ingiliz arnold j. toynbee izledi.
  
  tarihsel sosyolojinin bir dal olarak kabul görülmesiyse ancak 20. yüzyılın ortalarında gerçekleşebildi. bu dönemde immanuel wallerstein` :world system theoryve barrington moore jr.'ın :social origins` çalışmalarıyla popülaritesinin şahikasına ulaştıysa da sovyetlerin çöküşüyle idealist felsefenin geri dönmesi sonucu yeniden geri plana itildi.
  
  sözkonusu disiplinin bu hali dahi insanoğlunun gerçekleri öğrenmekten çok masal dinlemeye yatkın bir tür olduğunun kanıtıdır.