büyük selçuk imparatorluğu

• sadece 11 entry girilmesinin tarihteki etkisiyle uyusmadigi, cumhurbaskanligi forsundaki 16 turk devletinden biri.. gaznelilerle yapilan dandanakan savasi (1040) sonrasi kuruldugu kabul edilir.. kuruculari, oguzlarin ucoklar kolunun, kinik boyuna mensupturlar.. oguz yabgu devletinden ayrilip batiya gelen selcuk beyin 10. yy in sonunda islami kabul etmesi ile tarihin akisi degisti..
  
  musluman olduktan sonra muslumanlar gayrimuslimlere harac vermez diyerek ilk isyanini yapti.. bu cikisinin selcuk beye kazandirdigi sohret, diger musluman devletler ve topluluklar ile, oguz yabgu devleti dusmanlarini birlestirdi.. selcuk beyin, mikail, arslan, israfil, yusuf ve musa adini verdigi cocuklari oldu.. olunce yerine arslan bey gecti.. ileride sulcuklular denilecek ailesini teskilatlandiran ve birkac kucuk capli basarilar elde eden arslan bey, daha buyuk sorunlar cikarmamasi icin gazneliler ve karahanlilar tarafindan yakalanip hapsedildi.. arslan bey hapisteyken mikail'in ogullari cagri ve tugrul bey on plana cikmaya basladilar..
  
  arslan bey hapiste ölünce, bundan sorumlu tutulan gaznelilerin yonetimindeki horasan'a baskin yapip basari kazandilar ve gazne sultani 1. mesud selcuklulari tanimak zorunda kaldi.. tugrul ve cagri kardeslere bulunduklari bolgelerin yonetimini (vali) birakti.. bu baris hali bir yil bile surmedi ve yeniden cekismeler basladi.. sonunda 1040 dandanakan savasi ile gaznelileri yıktilar.. cagri bey savas meydaninda daha iyi olmasina ragmen 3 yas kucuk kardesi kardesi tugrul beyin siyasi yetenegine saygi duyup onu sultan ilan etti.. merv'i baskent yaptilar ve burda devletin/ailenin gelecek politikasinin belirlenmesi icin kurultay duzenlendi..
  
  toplanan kurultayda, fethedilecek yerler belirlenirken bu bolgelerin idarecileri de belirlendi.. ceyhun ile gazne arasindaki bolge cagri beye, bust-sistan havalisi musa yabgu'ya, bati bolgeleri tugrul beye verildi.. kisa zamanda, kuzeyde harezm dahil, maveraünnehir tamamen zaptedildi.. 1048 yilinda bizanslilarla ilk savas olan pasinler savaşı yapildi ve kazanildi.. tugrul bey, abbasi halifesinin davetiyle (buveyhilerin isgali sonrasi) 1055'te bagdat'a girdi.. büveyhi hukumdarligini yikarak, abbasi halifeligini yeniden ihya etti.. bu olayla sunni islam dunyasinin takdirini ve elbette getirilerini kazandi.. halifelik makamina ve bagdat sehrine hizmetinden dolayi, 1058'de tugrul beye dogunun ve batinin hukumdari ilan etti.. boylelikle gaza gelen turkler kendilerini islamin koruyucusu ve yayicisi gormeye basladilar..
  
  tugrul bey vefat edince yerine oglu olmadigi icin cagri bey'in oglu alparslan gecti.. basa gecince nizamülmülku vezir tayin etti ki bu hamle turklerin anadoluya yerlesmelerinin ve burda kalici olmalarinin temel taslarindan biridir.. ilk once mahalli kucuk derebeylikler itaat altina alindi.. dogu anadolu'nun kuzeydogu ucundaki meshur ani kalesini 1064'te fethederek, kars'a girdi.. ani, hiristiyanlarin kutsal yerlerinden biri oldugu icin halife, alparslan'a, cok fetheden anlamina gelen ebü'l-feth lakabini verdi..
  
  ilk once musluman topluluklari birlestiren alparslan ardindan bizansa yogunlasti ve 1071 de malazgirt savasini kazandi.. bizans imparatoru diogenes tutsak edildi.. diogenesle yapilan anlasma diogenes'in tahttan indirilmesi ile gecerliligini yitirdi ve alparslan turk boylarina anadoluya akin yapmalari talimatini verdi.. alparslan fethettigi bir kalenin komutani tarafindan sehit edilince yerine oglu meliksah sultan oldu..
  
  meliksah ile birlikte buyuk selcuklu imparatorlugu en parlak donemini yasadi.. bu donemde ileride adini beylikler olarak duyacagimiz komutanlar anadoluda bizans uzerine seferler duzenledirler.. (danisment, mengucuk, artuk vs vs).. ayni zaman diliminde baska bir yerde bi fitne fesat yuvasi kirli emellerini gerceklestirmek icin sinsi planlar yapmaktaydi.. alamut kalesinde hasan sabbah, batinilik ogretisinin temellerini atiyordu.. bu ogretisini ve dunya gorusunu gerceklestirmek icin onundeki ilk engel nizamulmulk ve meliksah'ti.. hasan sabbah kendisine cok bagli olan muridlerinden suikastciler gondererek her iki ismi de sehit etti..
  
  meliksah sonrasi selcuklu imparatorlugunda çin prenseslerinin de etkisiyle kardes kardese dustu.. bol, parcala, yok et dusturunu benimseyen cinlilerin nifaklari etkilerini gosterdi ve bolunmeler basladi.. on plana cikan sencer sultan oldu.. sencer sultan, yonetimi eline gecirmek icin kendi iclerinde mucadele ederken ayni zamanda hem haclilarla hem de karahitaylilarla da ugrasmak zorundaydi.. mogol karahitaylar o donem firtina gibi esmekteydi ve katvan savaşında selcuklulari da yendiler.. (1141)
  
  bu savasta iyice zayiflayan sultan sencer gurlularve son gaznelilerle mucadele edip onlari yenmeyi basararak eski gucune ulasma girisimlerinde bulundu.. bunu istemeyen fitne fucurlar yine gizli planlarini uygulamaya soktular ve sencer'i oguzlar uzerine yurumeye zorladilar.. aslinda oguzlar, sencere bagliydilar ve savasmak istemediler ancak vergi toplayan beylerin zulumlerine ve asiri vergiye isyan ediyorlardi.. bu konuyu oğuz isyanı basligindan okuyabilirsiniz.. bu isyan sonunda sencer tutsak edildi, gunduzleri tahta oturtulup geceleri kafeste yatirildi.. oguzlar boylelikle sencere bagli olduklarini sadece yonetimde eski duzen olmadigini kendilerinin on planda olduklarini gostermek istiyorlardi..
  
  sencer'in de olmesi sonrasi selcuklu imparatorlugu yikildi.. (1157)
  öle.
  
  not: e-tarih org sitesindeki bilgilerden derlenip yorumlanmistir..