mehmet seyfettin erol

• ittihatçı imparatorluk anlayışı
  
  osmanlı'yı birinci dünya savaşı'na sokan (ya da sokmak zorunda kalan) ittihat ve terakki, bu savaşı aynı zamanda imparatorluğun makus talihini tersine çevirmek için bir fırsat olarak da kabul etmekteydi. bir diğer ifadeyle, 20. yüzyılın başlarında uluslararası sistemin yeniden inşası sürecinde batı'nın kendi içindeki güç mücadelesini ve rusya'nın yaşadığı iç sıkıntıyı yüzyılda gelen bir fırsat olarak gören ittihatçı paşalar, bu krizi osmanlı'nın lehine çevirmek için risk aldılar ve sahaya indiler.
  
  hiç kuşkusuz bu risk; bir çoklarının bahsettiği türden bir maceracı arzunun tezahürü değil, bilakis konjonktürel gelişmeler ve sistem içindeki köhnemişliğin istanbul üzerinde yaşattığı baskı, çıkmaz ve dayatmalar karşısında ortaya çıkan "tarafsızlık" dışı arayışların bir sonucuydu. diğer bir tabirle, dünya çapında etkisini gösteren "paylaşım" ve "hesaplaşma" süreci, osmanlı gibi zayıf devletlere çok da fazla bir seçenek sunmamaktaydı. nitekim bu devletler, er ya da geç bu savaşın birer parçası olacaklardı, öyle de oldu...
  
  bu kapsamda istanbul'da yapılan hesaplar, osmanlı'yı yeniden ihya ve imparatorluğun muhteşem günlerine tekrardan dönüşü için mevcut ittifak sistemlerinden birinde yer alma düşüncesi üzerine inşa edilmişti. yani hedef, hiç bir zaman için imparatorluğu dağıtmak değil, tam tersine imparatorluğu daha da büyütmek, güçlendirmek ve bu bağlamda kaybedilen toprakların bir kısmını tekrar sınırlara dahil etmek şeklindeydi.
  
  dolayısıyla, evdeki hesap bu şekilde idi. söz konusu hesap yapılırken, en büyük güvencelerden biri de almanya idi. "berlin-istanbul-bağdat" hattı, bu düşüncenin somut bir sonucu olarak osmanlı-almanya dostluğunu, ortadoğu-hindistan müslümanları ağırlıklı türk-islam dünyası üzerine inşa etmişti. berlin, istanbul'u stratejik derinliği ve pasifteki potansiyelleri ile birlikte değerlendirmekteydi.
  
  nitekim berlin'deki hesap, bölgede harekete geçirilen osmanlı'nın ingiliz emperyalizminin varlık-çıkar-nüfuz alanları başta olmak üzere, diğer rakip güçlerin manevra kabiliyetlerini azaltmak ve odak noktalarını dağıtmak üzerine kurgulanmıştı. burada ayrıca, almanya'nın küresel imparatorluğunun maliyetleri boyutu da dikkate alınmaktaydı. berlin, istanbul ile birlikte hem islam dünyasının sempatisini kazanmak hem de bu operasyonun külfetini osmanlı üzerinden asgariye indirmek düşüncesindeydi.
  
  bir diğer ifadeyle almanya, kendisine mali açıdan büyük yük doğuracak bir takım operasyonları doğrudan kendisi yapmak yerine osmanlı üzerinden gerçekleştirmek suretiyle, günümüzde amerika'nın bölgede ve türkiye üzerinde izlediği siyasetin bir benzerini yaklaşık yüz yıl önce uygulamaya koymuş bulunmaktaydı.
  
  dolayısıyla, türkiye-ortadoğu merkezli türk-islam dünyası üzerinde oynanan oyunun mantığında o günden bugüne çok ciddi bir değişikliğin olmadığı hemen dikkatleri çekiyor.
  
  devam etmek gerekirse...
  
  burada, özellikle halife'nin yapacağı "cihad çağrısı", "geç imparatorluk" almanya açısından büyük bir stratejik öneme haizdi. sünni islam dünyasının lideri konumunda bulunan osmanlı ve bu bağlamda istanbul, her şeye rağmen halen önemli psikolojik etkiye sahip bir merkezdi. nitekim, ittihatçı kadrolar da içinde bulundukları "siyaset-strateji-araçlar" bağlamındaki bu ahenksizliği; osmanlı'nın sahip olduğu jeopolitik önem ile birlikte, türk-islam dünyasındaki güçlü imajıyla telafi etmek istiyordu. bunun yanında cepheye sürülecek asker sayısı da hiç kuşkusuz önemli bir unsur olarak ön plana çıkmaktaydı.
  
  bu şekilde pazarlık masasındaki yerini alan ittihatçılar, almanya ile birlikte bir oldu bitti üzerinden osmanlı'yı savaşa soktular. o zamanki olayın adı savaş gemileri idi ve rus limanları topa tutulmuştu. (tarihin garip cilvesi, türkler ve ruslar bir kez daha ortadoğu ağırlıklı bu yeni oyunda karşı karşıyalar ve türk jetini bu sefer rusların vurduğu iddialar arasında.)
  
  kuşkusuz, buradaki temel yanılgı; imparatorluğu çöküşe götüren yapısal nedenlerin çözümü ve milli güç unsurlarına dayalı daha rasyonel bir dış politika geliştirmek-izlemek yerine, günümüzdekine benzer bir şekilde dönemsel bir takım gelişmelerden, fırsatlardan istifade ederek ve bir takım çarpık ittifak ilişkilerine girerek imparatorluğun yeniden ihyası ya da büyük bir güç olma arzusu idi.
  
  açıkçası bu durum, tarihsel anlamda bazı başarılı örneklere-deneyimlere sahip olmakla birlikte, türk tarihinde pek bir eşi-benzeri yoktur. bir diğer ifadeyle, bizler açısından böylesine bahşedilmiş bir imparatorluk örneği söz konusu değildir.
  
  dolayısıyla, hayat risklerle dolu olmakla birlikte, bu riski biz kendi gücümüz-çıkarlarımız doğrultusunda kendi adımıza üstlenebiliyor, planlama-sevk-idaresini yapabiliyorsak; o zaman bu risk bir takım maliyetlerine rağmen üstlenilebilinir. çünkü, ona göre sahaya inilecektir. aksi takdirde, bir takım "güvenceler" üzerine alınacak riskin ters tepme olasılığı yüksektir. hele hele söz konusu olan ortadoğu coğrafyası ise, bu riski alırken üzerinde çok daha fazla düşünmek gerekecektir.
  
  kaynak: http://www.milligazete.com.tr/…-anlayisi-243962.htm