mustafa özbağ

• kerameti kendinden menkul `müteşşeyyih 'lerden biri daha. ne var şu şeyhlik sevdasında anlamam bir türlü.
  
  buyrun inceleyin ,resme bakın hareketlere tavırlara iddialara aşağıdan karşılaştırın efendim ben çıkayım aradan:
  
  “nefsinin şerrinden ve şehvetinin isteklerinden, nefs-i havasın nur-u aşkı hüdâ’ya tebdil etmiş ola.yahut, sisile-i evliyâdan verasete niyabet sahibi buluna. halkı, hakka irşada memur olup, halka hakkıyle hâlıkına ibadet ve tâ’at ve haşyetullah ve muhabbetullah mertebelerini tamamlamış halkı hakkıyle bu sıfatlarla talim eyleyene şeyh ismi verilmesi el-hak caizdir.”
  
  ...
  
  “vel-hasıl şeyh unvanı ile mürşide lâzım olan rumuzâtı cem’etmiş bulunan zata işaret olmakla, mürşitlik sıfatını câmi olan zata hal ve merâtib-i melekutiyyet itibariyle, kemaline binaen şeyh ıtlâk olunur.
  
  bu mertebelere vasıl olmayan kimseleri şeyh ismiyle isimlendirmek ve çağırmak, şeyh suretine büründüklerinden ötürüdür. bunlara sahip olmayanlar, hal şeyhi değil, kiyafet şeyhi dir.zira, şeyh bir birkaç kısımdır.
  
  1-)kal şeyhi, 2-)yal şeyhi, 3-)tekke şeyhi, 4-)takke şeyhi, 5-) evrad şeyhi, 6-)avrad şeyhi, 7-)kürsi şeyhi, kabile şeyhi, 9-)hal şeyhi
  
  şimdi bunların hallerinden de kısaca bahsedelim ki, okuyanlar müstefid olsunlar:
  
  kal şeyhinin sifatlari:
  bunlar belirli bir tahsil ve terbiyeleri olmayan, ilim okumamış, yalnız işittikleri ile yetinmiş, kulaktan dolma kişilerdir. bütün hünerleri yerli yersiz konuşmaktan ibarettir. bu konuşmaları da, hadiseleri akıllarınca yorumlamaktan, kıt ve kısır görüşleri ile tanımlamaktan ileri gitmez. büyük velilerin bazı seçkin sözlerini ezberleyerek kendilerine mal ederlerse de söyledikleri ile kendileri de âmil olmazlar ve bu lafebeliği ile halkı dalâlete sevkederler. tabiatiyle kendileri dalâlette kaldıkları gibi kendilerine tâbi olan safdilleri de dalâlette bırakarlar.
  
  ....
  
  buna mukabil, yalan-yanlış ve yerli yersiz derleme, şundan bundan kapma fikirler ve sözlerle halkı idlâl etmek küfrü icap ettirir. üstelik, akılları ermediği, kafaları almadığı halde sırf bilgiçlik taslamak ve (ne bilgili adam!) dedirtmek için ahkam çıkartmaları ve bunu yaymaları da, yalnız zihinleri karıştırmakla kalmaz, ibadullahı (allah’ın kullarını) sapıklığa ve iymansızlığa götürür. binaenaleyh, bu gibi mülhidlere yakın olanların haktan uzak kalacakları şüphe götürmez bir gerçektir.
  
  ashab-ı kiramı, e’imme-i müctehiddiyni ve diğer din büyüklerini çekiştirmek, tenkid etmek ve (sofuların namazları varsa biz aşıkların niyazımız vardır.) gibi beyanlarla şeriat-i gara-i ahmediyyeyi küçümsemek, kendilerine evliyâ süsü vermek, ibadullahı namazdan, niyazdan, oruçtan, hac dan zekattan men’etmek suretiyle hak yolunu kat’eden bu gibi yol kesicilerden bu insan şeytanlardından son derece kaçınmak ve uzak durmak, hakka talip olanlar için bir vecibedir.
  
  yal şeyhinin sifatlari:
  
  evliyâ’ullah kisvesine bürünerek, kendilerini halka evliya gibi gösteren bu sınıf da, bu sayede dünya menfaati cem eyleyen kimselerdir. bu gibiler için âhiret bahis konusu değildir, bunların cennetleri yemekten, içmekten ve vücutlarının belirli birkaç uzvuna hizmet etmekten ibarettir.
  
  bunlardan ırak olanlar da hakka yakın olurlar. bununla beraber, bu güruhun yukarıda zikrolunan kal şeyhlerinden daha az zararlı olduklarını da kaydetmek lazımdır. zira bunlar insanlara yalnız maddi bakımdan zarar iras ederler.
  
  tekke şeyhinin sifatlari:
  
  bunlar da, şeyhi bulundukları tekkenin maaşı ve geliri ile geçimlerini sağlayan ve adeta memur gibi vazife gören kimselerdir. umumiyetle tekke şeyhleri böyle olmakla beraber, aralarında arif-i billah ve vasıl-ı illallah olanlar da pek çoktur. unutmamalıdır ki, ameller niyet iledir.
  
  takke şeyhinin sifatlari:
  
  takke şeyhleri, mücerret kıyafete ve dış görünüşe önem veren, şeyhliği yalnız tâc, hırka, kemer ve asa gibi evliyâ’ullah kisvesinden ibaret zanneden ve o kıyafete bürünek, giymeğe ve taşımağa hakkı olmadığı halde, kıyafette ve zâhirde kalan kimselerdir. hz ümmi sinan kaddesallah-ül-mennân efendimizin buyurdukları gibi;
  
  ümmi sinan yol ayan
  oluptur belli beyan;
  dervişlik yolu heman,
  tâcı hırkası değil,
  
  diğer bir veliyullah da şöyle buyurmuşlar
  
  dervişlik olsaydı tâc ile hırka,
  alırdık onu biz de otuza, kırka…
  
  evliyâ’ullahın kıyafetine büründükleri ve derviş gibi göründükleri halde, dervişliğin hallerinden haberleri dahi bulunmayan ve dervişliği ancak kıyafet giyinmek, mânasını anlamadan devran ve kıyam tevhidi ve kıyam ism-i celali diyerek zikrullahı oyun zanneden, okunan nutukların mâna ve medlûllerine aslâ dikkat etmeyerek o nutuklarla dahi uyanmayan, yalnız; (şurası, şu makamla okunacak, burası da ses kaldırılacak, burada indirilecek…. ) gibi ihtarlarla zikrullahın sırf zâhirine önem verenler; tarikatin zâhirinde kalan gafillerdir ki, bunlara takke ve hirka şeyhi denir.
  
  evrad şeyhinin sifatlari:
  hal ve iktidarını nazarı itibara almadan, tam mânasıyle irşâd etmeden müritlerine bol bol zikir ve evrâd veren, müritleri ile alakadar olmayan ve onları taht-ı mürakabesine almayan kimselerdir. bunlar, şeyhliği müritlerine binlerce esma vermekten ibaret sanırlar ve müritlerini islâha muktedir olamadıkları gibi, onları zikr-ü tevhid, evrâd-ü ezkâr ile usandırırlar ve hatta akıldan ederek tımarhaneye yollarlar.
  
  mürşit, hastasının derdine göre ilaç vermesini bilmeli ve hastalığın cinsine ve mahiyetine göre tedavi usullerine âşina olmalıdır. günde belirli fasılalarla azami üç aspirin verilecek hastaya, on aspirin birden yutturulursa helak olacağı gibi, müridine günde on bin tevhid, on bin ismi-i celâl, on bin ismi-hû veren evrâd şeyhi de aynı şekilde müridini helak etmiş olur, değil esmâ-i ilahi, bir kimse günde on bin defa çivi dese deli olur. insaf gerek!… böyle bol zikri kaldıramayacak müride, bu kadar esmâ verilirse, ya usanır veya deli olur.
  
  avrad şeyhinin sifatlari:
  bunlar da, ehlullah kisvesine bürünen, şeyh gibi görünen ve meydan-ı evliyâyı nefs-i emarelerine alet eden şehvetperest aşağı ve bayağı mahlûklardır. çocuğu olmayan kadınları, çocuk sahibi olmadıkları için göbeklerine yazı yazmak bahanesiyle soyan ve o safdilleri behimi arzularına râm eden ve bu suretle ibadullahın namus ve iffetleri ile oynayan, din namına, tarikat adına halkın ırzına tecavüz eden âdi, sapık ve denî kimselerdir ki, bunlara da avrad şeyhi tabir olunur. bunlardan da ırak olanlar hakka yakın olurlar. bu gibi şerirlerden allah’a sığınırız. bunlar, iblisin uşakları, nefsin ve isteklerinin eşekleridir. bu gibilerin âhirette en şiddetli azabı tadacakları muhakkaktır. ne var ki, tövbe ederlerse, allahu tealâ tövbeleri kabul edicidir.
  
  kaynak:el hac muzaffer ozak, ziynet-ül kulub, salah bilici kitabevi,1973.