sened-i ittifak

• 1808 tarihli, osmanli'nin ilk "anayasamsi" belgesi . hazirlani$ sebebine bir bakacak olursak -ki olalim lutfen: gerileme donemi osmanli devlet sistemindeki cozulme sonucunda keyfi, baskici ve anar$ik bir tablo olu$mu$tur ve dolayisiyla da anayasal bir rejime gecebilmenin gerekli ko$ullari olu$mami$tir . siyasi iktidarin tekelde toplanmasi ilkesi, askeri ihtiyaclar nedeniyle peki$mi$, islam devlet anlayi$inin emrettigi devlet ba$kanina itaat kurali da sultani ve devletini dokunulmaz bir kurum haline getirmi$tir . ortada tamamen sacma bir durum vardir yani .
  
  i$te donemin sadrazami alemdar mustafa pa$a adli $ahsin arabulucugunda "hukumetin tayin ettigi" ayanlarla mukavele yapilmasina karar verildi . bu mukavelenin en onemli amaci merkezin dagilmi$ligini gidermek, merkezi birligi saglamak ve onu toparlayarak ayanlari ve hanedanlari itaat altina almakti .
  
  belgenin hukuki niteligi ise kar$iliklilik ve iki taraflilik gibi unsurlari ta$imasindan dolayi sozle$medir . getirdikleri nedir denilebilir: zulum ve keyfiligin yasaklanmasindan bahsettigi icin ki$i dokunulmazligi ve ki$i guvenligi acisindan yararlari vardir . adil yargi ilkesi getirilmeye cali$ilmi$tir . suc ve cezalarda yasaya uygunluk aranmaya ba$lanmi$tir .
  
  bu belgeden merkezin kazanimlari padi$aha, devlet otoritesine, sadrazama herkesin itaati oldu . ayan'dan bu konuda soz alindi . ayan'in kazanimlari ise sadrazamin keyfi eylemlerinin onlenmesi, sucsuz hanedanlara haksizlik edilmemesi ve hanedan hakkinin (babadan ogula gecme) kazanilmasi oldu .
  
  uygulamada ise sened-i ittifak kisa surede elveri$siz ve gecersiz bir duruma du$mu$tur . alemdar mustafa pa$a'nin ortadan kaldirilmasindan sonra unutuldu ve hukumden du$tu . zaten orgutlu olmayan ayan da, birligini koruyamadi . bunun ardindan da merkezi hukumet alemdar'in da safdi$i kalmasiyla birlikte ayan'in ileri gelenlerini etkisiz hale getirdi .
  
  son bir not olarak, belgenin her yeni sadrazam tarafindan imzalanmasi usulu de, bu belgenin surekliliginin ne kadar zayif oldugunu gostermi$tir . tahmin edilebilecegi gibi, alemdar'dan sonra imzalayan olmami$tir .
  
  (bkz: kanuni esasi)
  (bkz: teskilat i esasiye)
  (bkz: hukuk)