sebep

• sebepler dairesi ile itikad ve tevhid dairesi birbirine karıştırılmamalıdır. hikmet diyarı olan maddi alemde allah, istenen neticelere ve hedeflere ulaşmayı belli sebeplerin yerine gelmesine ve belli merhalelerin aşılmasına bağlamıştır. dolayısıyla hikmetin, yerine getirilmesi gerekli gördüğü bu sebepleri yerine getirmek, merhaleleri aşmak gerekir. ancak bir şeyi gerçekleştirmek için yapılan sebeplerin hiçbirinin nihai neticeyi elde etmede nihai bir tesiri yoktur. sebeplerin sonucunu, nihai hedef yaratan hz. allah’tır. her şeye vücut veren odur. o bu gerçeği sebeplerde boğulmadan apaçık görebilelim diye, aynı sebepleri yerine getirmemize rağmen zaman zaman bizi aynı hedefe ulaştırmaz. bu nedenle, sebepleri yerine getirmemiz hikmetin hükmü, ama sebeplerin neticede hakiki ve yaratıcı tesiri olmadığını, yaratmanın, vücut vermenin tamamen allah’a, o’nun kudretine ait olduğunu kabul etmek de itikad dairesinin ve tevhidin hükmüdür.