çukur çeylen
-
çukur ceylan'ın yörede kendi köylüsü ve çevre köylülerce yaygın yeğlenen söyleniş biçimi. köyümüz yönetsel olarak artık yeni ilçelerden seydikemer'e bağlı olmakla birlikte, klasik olarak fethiye'nin yayla/dağ köylerinden bir mezradır, muhtarlığımız yayla ceylan, il olarak muğla'ya bağlıdır.
çeylen veya yayla ceylan'ın en küçük mahallesi, köyün içinde değil, oldukça uzak konuşlandığı için, daha çok mezra sayılmalıdır. toprakları az ve kurak olduğundan çapına göre okuma, eğitim oranı oldukça iyidir. fethiye'nin genel imajından oldukça farklıdır. rahat, bolluk, verimli, turistik falan değil. turizme en yakın olasılığı, gitgide gelişebilecek yayla/yaylalama turizmi olabilir. bir de akdağ'ın eren tepesi yakınındadır, 3000 m gibi yükseklikte ve küresel ısınmaya kurban gitmezse eren tepesi'nde tesisleşme de başlamıştır.
çukur çeylen'in hareket yarıçapında bulunan ova, seki ovası'nın bir bölümü oluyor ve çevrede "çeylen kırı" olarak adlandırılır. bu çeylen gırı kırsal anlamına geliyor ama biraz da seki çayından yararlanamadığından "çeylen çölü" titreşiminde söylenir. artık çeylen kırında arazi toplulaştırması ve kadastrolaşma başladı, mümkün olduğunca da arazi düzleme olacak gibi görünüyor. sulu tarıma mı hazırlanıyor bilemedim. pek çok ticari ağaç tarlası oluşturuldu, kavun, karpuz, lahana, kabak tarlaları, çiftlikler var, bölge yeni yüzyılda hareketleniyor, topraklar pahalanıyor. hayır olsun.
bizim köyde bana göre dede kıvamında bir murat çavuş vardı, o inat konusunda (coşunca) şöyle dermiş: "inadım inat, adım kel murat!" (murat karısı'nın kocası olan murat çavuş.)
bak anımsadım şimdi, bunun akrabalarından bir de danacı nevzat vardı. babam anlatıyor. bu murat çavuş ağzı laf yapan, zehir gibi akıllı, cinfikir olduğundan askerde çavuş olmuşlardan biri. birinde topluluk içinde bir görüş açısını işlemiş, düşüncelerini ortaya koymuş, ne idiyse. bu danacı nevzat da oralarda. onun da ağzı az laf yapmaz, ama ufak, saygılı davranma gereksinimi var. gene de bir söz yumurtlamayı başarmış: "ben de aynı dayıcığım gibi düşünüyorum."
azrail, azrail gibi, korkunç (adam) anlamında çukur çeylen'de "ezdare" derlerdi. birebir karşılığı mı, sadece çağrışım mı, ayrıca bozulmuş yakıştırılmış bir sözcük mü bilemiyorum.
fethiye çukur çeylenli anam uçkunlu = aceleci, tez canlı anlamıyla kullanıyor. (bkz: uçkun/@ibisile)
bir kocakarı sözleri: "kızların geldiği yerde iş artar; karıların geldiği yerde laf artar."
başka birkaçı: "el yok, elemen yok."
"çocuktur mânası, rahat eder anası."
çoğu gitti azı kaldı çeşitlemesi olarak fethiye çukur çeylen'de şöyle bir deyiş var:
çoğu gitti azı kaldı
tavık gitti horaz kaldı
"yolcu yolunda gerek"in çukur çeylen'deki türevi "yağar eser, yolcu havası". yani koşullar zorlu olabilir, sen gene de yolundan kalma.
kulakları çınlasın kalıbının eşdeğeri burada "kulakları çinileyesi*, uyur ise uryasında beni göresi" diye uzun ve süslü söylenir, kineyine olabileceği gibi gerçek şefkat, ilgi ve yakınlık göstergesi olarak söylenebilir.
çukur çeylen'de şöyle bir kadın lafı duydum: "dokuzunu bi garı doğuruyor." yani, 'erkek önemli değil, biri daha bulunur.'
"nerde algı orda kalgı*." çukur çeylen sözü (nerde akşam orda sabah benzeri bir anlamı var.)
"geceler gariplerindir." kısa bir çukur çeylen atasözü
"hötten höte, konya'dan öte!" çukur çeylen atasözü
"hasan dağı, husan dağı; biri olmadı biri daha.." çukur çeylen atasözü.
"göz ile, göt ile şaka olmaz." çukur çeylen atasözü
"aç köpek fırın deler." çukur çeylen atasözü (ömer asım aksoy'un atasözü ve deyimler sözlüğü'ne de girmiş.)
"ilkinti yoğurdun yağı çok çıkar." çukur çeylen atasözü.
armut alanı
armut alanı
ananı eşşek sikmiş
bulmuşun beleni
(çukur çeylen manisi)
çukur çeylen yaklaşımında misafir getirdiğiyle değil götürdüğüyle ölçülür. bu bakımdan şakalı bir rutinleri, ayinleri vardır: eskilerde şöyle bir ağırlama olmuş diye başlarlar. ev sahibi yemeği/şöleni şöyle başlatıyormuş: "buyurun misafirler." an sektirmeden bir aceleyle peşi sıra ekliyormuş: "davranın bizimkiler!"
çukur çeylen'de son kaldının bir de uygulaması, geleneği var: ekilen hangi bitkinin hasadı yapılıyorsa ekerken olduğu gibi biçmesi, yolunması cuma gününe denk getirilirse iyi olur. işe başlama* cuma günü. bir de ay aydınlık başlanırsa daha iyi. zorla değil ama bunlara dikkat ederler. sorunca söylediler, ben de anımsadım, iş sonunda, yolma veya biçme tamamlanacağında "son kaldı yapılır": örneğin buğday orağı bitiyor, bütün tarlayı dümdüz etmezsin, son adımda 3-5 başak, veya yarım metrekare alanı biçmez, olduğu gibi bırakırsın. diyelim darı kırımındasın (gövdelerden olgun külürleri ayırmak ve darı harman yerinde bir araya toplamak). orada da son 3-5 darıyı gövdesinde, yerinde bırakırsın. bu sona birazını bırakma yoğurttan maya, hamurdan maya ayırmak gibi bir şey. son kaldının amacı bereket; seneye de gelsin ürün, bizi sevsin. aç gözlü olmadığını gösterme ve hissetme kültürü.
(bkz: bakışlar mayalar tarihöncesi)
(bkz: fethiye/@ibisile)
(bkz: cuma pazarı)
(bkz: halk hekimliği)
(bkz: tekerleme)
(bkz: çöpsen çöpelen)
(bkz: yörük hasan)
(bkz: törpülemek)
(bkz: dökmek/@ibisile)
(bkz: döküştürmek)
(bkz: ürün)
(bkz: ellemek küllemek)
(bkz: malakoçlamak)
(bkz: fığla)
(bkz: tüskülemek)
(bkz: orça porça)
(bkz: patır), paspatır, patırna
(bkz: öğrenmedik götte don durmaz)
(bkz: oş köpek allahı huylandıracaksın)
(bkz: bizde karı kepazesi yoktur)
(bkz: murat karısı)
(bkz: ısboğlu)
(bkz: hosatlı)
(bkz: kagıç)
(bkz: kerçek), keycek, köynek, kölle, keyik
(bkz: g harfini k okumak)
(bkz: uyur sikici)
(bkz: tarlada çalışmak)
(bkz: harman dövmek)
(bkz: dikdik namaz), hafta namaz, halka namaz
(bkz: dönümüne mut)
(bkz: gahpacık)
(bkz: gördüğünden göt döberenden bok dilenmek)
(bkz: anacılık), güccana, gocana
(bkz: ötecik), ikicik
(bkz: dakıdakıvermek)
(bkz: yavaşımak)
(bkz: höcürenlik)
(bkz: takkalı bülüç)
(bkz: ton bülük/@ibisile)
(bkz: domuşmak)
(bkz: iş kayıt)
(bkz: iyiler iyi)
(bkz: gözleri bile var)
(bkz: gurrun çekmek)
(bkz: eşeklerin bok koklaması)
(bkz: eşeği yokuşa süren osuruğuna katlanır)
(bkz: köv)
(bkz: bi gat), bi seel
(bkz: zayfımak), hıralmak
(bkz: dayfalmak)
(bkz: kelpidik kelpidik)
(bkz: çokaşmak), köpek/@ibisile
(bkz: böyün), evelüğn
(bkz: oğlumun adı duralı böyün de buralı yarın da buralı)
(bkz: karın burgunu)
(bkz: adım amdan tatlı)
(bkz: perekenti)
(bkz: döreleştirmek)
(bkz: doorlama)
(bkz: vara diye)
(bkz: manda)/çelik çomak/@ibisile
(bkz: biceççik)
(bkz: tüyü boz trampayı boz)
(bkz: bulaşık karaşık)
(bkz: vanlı)
(bkz: kıtırtmak)
(bkz: mine/@ibisile)
(bkz: dallamak)
(bkz: dıllanmak)
(bkz: aykırt)
(bkz: sıçanın deliğine sıçsan sıçan mı yer sen mi yersin)
(bkz: okşum)
(bkz: gepşüm)
(bkz: nasılsın sen iyi miyim ben)
(bkz: yanaradan gidesice)
(bkz: kıran giresi)/kıran giresice
(bkz: tora/@ibisile)
(bkz: endikmek)
(bkz: tenger tos)
(bkz: dol böğsülme)
(bkz: dığdalaşmak)
(bkz: hıknamak)
(bkz: emdir)
(bkz: daşabasan)
(bkz: yaşı işi benzemesin)
(bkz: kalkamak)
(bkz: dittiriş)
(bkz: yılan/@ibisile)
(bkz: mimzer)
(bkz: ortada bırakmak)
(bkz: aydaş taşı)
(bkz: bebek tuzlamak/@ibisile), tuzsuz
(bkz: kosi)
(bkz: gırcavuş)
(bkz: callan cort)
(bkz: hacı emin eşirafı)
(bkz: fink elması)
(bkz: eli ayağı kesit)
(bkz: hıdrellez/@ibisile)
(bkz: davul zurna/@ibisile)
(bkz: binden bire)
(bkz: allahım tanrım)
(bkz: çılbır/@ibisile)
(bkz: karacayı sıkmak)
(bkz: duruşan)
(bkz: erik karı)
(bkz: dipsiz), faşılamak
(bkz: yıldız ayı)
(bkz: sırrı efe)
(bkz: poruk)
(bkz: vasil tokmak geldi yasil)
(bkz: mındar hayvan)
(bkz: dişlen)
(bkz: paşa bozgunu)
(bkz: lobya/@ibisile)
(bkz: lapbak)
(bkz: uluk karının işlek kızı olur)
(bkz: yeyici)
(bkz: pere/@ibisile)
(bkz: kazana kapanma)
(bkz: kızak/@ibisile)
(bkz: muçu)
(bkz: çönü)
(bkz: fasille), sandelle, antelle
(bkz: mezarlık/@ibisile)
(bkz: arap mezarlığı)
(bkz: o gidenler)
(bkz: harman yakmak)
(bkz: yorgandan sokan olmasın urgandan sokan olsun)
(bkz: oinoanda), incealiler
(bkz: buğday günü)
(bkz: çapalamak/@ibisile)
(bkz: amcoğluculuğum)
(bkz: ebili)
(bkz: ballığım)
(bkz: oraspı)
(bkz: esbele), esbelesini okumak
(bkz: germen germen)
(bkz: orak makinesi)
(bkz: kızlan)
(bkz: tüfek atmak)
(bkz: içmesu)
(bkz: gebeler)
(bkz: kıvam gibi)
(bkz: döğersavur), döğer savur
(bkz: han tavuğu)
(bkz: olukman/@ibisile)
(bkz: afyon/@ibisile)
(bkz: mani/@ibisile)
(bkz: temel/@ibisile)
(bkz: nazar/@ibisile)
(bkz: çavuş/@ibisile)
(bkz: kahpecik/@ibisile)
(bkz: biden ta)
(bkz: inkeveli)
(bkz: zorban)
(bkz: tarna/@ibisile)
(bkz: bünyamin/@ibisile)
(bkz: danacı)
(bkz: alabacak)
(bkz: akşama kadar/@ibisile)
(bkz: dıkkanak)
(bkz: oğlancık)
(bkz: sinaplı)
(bkz: yüzgüç)
(bkz: yamalgan)
(bkz: edene etmek var)
(bkz: yusufçuk/@ibisile)
(bkz: aşa/@ibisile)
(bkz: verivermek/@ibisile)
(bkz: kara dinine yandığım)
(bkz: suçıkan/@ibisile)
(bkz: ettiksirle)
(bkz: göce/@ibisile)
(bkz: yartmaç)
(bkz: öcü/@ibisile)
(bkz: ah gidi bu)
(bkz: köylük yer/@ibisile)
(bkz: gök/@ibisile)
(bkz: göt/@ibisile)
(bkz: domuz çukuru/@ibisile)
(bkz: kayaköy/@ibisile)
(bkz: sayacak)
(bkz: şalgam/@ibisile)
(bkz: göç mevsimi)
(bkz: yüvene su dökene iyi geliyor)
(bkz: yaptığı olmak)
(bkz: ikibuçukluk)
(bkz: sarımsak/@ibisile)
(bkz: yılışmak)
(bkz: kıhya)
(bkz: mezar toprağı/@ibisile)
(bkz: sarı fasulye)
(bkz: osaman/@ibisile)
(bkz: cini civrişmek)
(bkz: sıdalaz olmak)
(bkz: fineket)
(bkz: yetizleme), yetirtmeç, yetiltmek
(bkz: turpun büyüğü heybede)
(bkz: kan emek)
(bkz: cimri/@ibisile)
(bkz: lele/@ibisile)
(bkz: ıslık/@ibisile)
(bkz: keh gelmek), tıh gelmek
(bkz: ilk gürlük gelir geçer son gürlük kapı açar)
(bkz: ila vela etmemek)
(bkz: ırbık/@ibisile)
(bkz: gocarı)
(bkz: ölmez/@ibisile)
(bkz: kabaarmut/@ibisile)
(bkz: çakıntı/@ibisile)
(bkz: üreten)
(bkz: kikirenmek)
(bkz: gicimek)
(bkz: sarılışmak)
(bkz: yemece)
(bkz: gıylamak)
(bkz: kürsmek), kürstürmek
(bkz: kürük/@ibisile)
(bkz: kaçan/@ibisile)
(bkz: öğür/@ibisile)
(bkz: olacakla öleceğe çare bulunmaz/@ibisile)
(bkz: kuş gördüğü yuvayı taşlar)
(bkz: hebilim hübülüm)
(bkz: adet/@ibisile)
(bkz: baykuş/@ibisile)
(bkz: farkıldamak)
(bkz: kan dalıbı)
(bkz: değiştirme)
ekşi sözlük kullanıcılarıyla mesajlaşmak ve yazdıkları entry'leri
takip etmek için giriş yapmalısın.
hesabın var mı? giriş yap