markos

• her ne kadar adını vermese de elçileri izleyen ilk inanlı yazarların tümü markos'u bu kitabın yazarı kabul ederler. tarihçi evsebyus, papias'ın i.s. 140 yıllarında yazdıklarından şu alıntıyı yapıyor: "petrus'un çevirmeni olan markos, petrus'la birlikte dolaşmış ve onun hatırladıklarının tümünü titiz bir şekilde yazıya geçirmiştir." eldeki kanıtlar markos'un bu kitabı italya'da yazdığını gösteriyor. o sırada pavlus ve petrus, müjde'yi roma'da yaymakla meşguller. bu da i.s. 50'li yılların sonlarına ya da 60'lı yıllara rastlıyor. markos'un yahudi geleneklerini açıklama ihtiyacını duyması da kitabın italya'da yazıldığı varsayımına uygun düşüyor.
  
  markos'un adı incil'de birkaç kez geçiyor. mar. 14:51-52 ayetlerinde sözü geçen genç adam markos olabilir. ilk inanlılar, ölüm kalım mücadelesi verirken bile, markos'un annesi meryem'in evinde buluşuyorlardı. markos, barnaba'nın yeğeniydi. bu da barnaba ile pavlus'un onu önce antakya'ya, ardından ilk yolculuklarında da neden yanlarında götürdüklerini az da olsa açıklar. markos daha sonra onlardan ayrılır. bu nedenle pavlus ikinci yolculukta onu yanına almak istemez. pavlus ile barnaba arasında bu konuda öyle şiddetli bir anlaşmazlık baş gösterir ki, sonunda yolları ayrılır ve barnaba markos'la birlikte kıbrıs'a gider. daha sonra ilişkileri düzelir. nitekim markos'u tekrar pavlus'la birlikte görüyoruz. petrus da markos'tan övgüyle söz eder.
  
  markos'un kitabı, isa'nın yaşamını anlatan incil'in ilk dört kitabı arasında en kısa olanıdır. isa'nın ne doğumundan, ne soy ağacından, ne de çocukluğundan söz eder. öğretiye daha az ağırlık verir. örneğin matta'da 21, luka'da 26 benzetmeye karşılık markos'ta sadece 9 benzetme vardır. markos daha çok isa'nın yaptıklarını yazıyor. kısa ve öz yazar (birinci bölümde ne denli çok olayın anlatıldığına bakın.) anlatım canlı ve hareketlidir. markos, diğer yazarlara oranla belirli bazı olayları daha ayrıntılı yazar. dikkatini, özellikle insanların isa'ya gösterdiği ilginin üzerinde yoğunlaştırır.
  
  kitabın konusu 1:1'de yalın şekilde açıklanır: "tanrı'nın oğlu isa mesih'le ilgili müjdenin başlangıcı." gerçekte markos, isa'yı tanrı oğlu, insanoğlu ve yahudilerin uzun zamandır bekledikleri kurtarıcı-kral olan mesih diye tanıtır. ne var ki isa, yahudilerin beklediği kurtarıcıdan çok farklıdır. şöyle diyor isa: "insanoğlu hizmet edilmeye değil, hizmet etmeye ve canını birçokları uğruna fidye olarak vermeye geldi." böylece isa durup dinlenmeden gezer ve öğretisini yayar, hastaları iyileştirir. yaptığı mucizelerle kimliğini ve öğretisinin geçerliliğini kanıtlayarak kalabalıkları peşinden sürükler. ama görevinin bu döneminde, kendisini tanıyanları sık sık uyararak kendisiyle ve mucizeleriyle ilgili haberleri yaymalarını engellemeye çalışır. dikkatini daha çok seçtiği kişileri eğitmeye verir. konuşmalarında o'nu izlemenin bedelini, imanı ve tanrı'nın egemenliğini durmadan vurgular. eylemleri önemli tepkilere yol açar. bir yandan kötü ruhlara meydan okur, onları kovar, öte yandan yahudi dininin ileri gelenleriyle çatışır. bu din önderlerinin kışkırtmasıyla gerçekleşecek ölümünden ve dirilişinden sık sık söz eder.
  
  kitabın neredeyse dörtte biri isa'nın ölümünü ve dirilişini anlatır.