plotius gallus

• bu adam i.ö. birinci yüzyıl roma'sında latince retorik okulu açan ilk kişiydi. önemini biraz geriden alarak anlatmaya çalışayım.
  
  özellikle de üçüncü makedonya savaşı'ndan sonra yunanlarla daha fazla karşılaşan romalılar bir şekilde roma'ya gelen yunan esir, tacir ve gezginlerin taşıdığı yunan kültürünün etkisi altına girdi. hikaye malum, romalıların silahla ele geçirdiği yunanlar egemen kültürleriyle romalıları ele geçirdi. başka deyişle romalılar yunan ahlaksızlığını almak gafletinde bulundu.
  
  o vakte değin eğitim sistemini tümüyle anne-babanın çocuğuna okuma yazma öğretip ahlaken ve görev/sorumluluk bilinciyle yetiştirmesi üzerine kuran romalılar ilkin bu dönemde profesyonel yunan eğitmenlerle karşılaştı. başlangıçta yunanca-latince ve yunan edebiyatı / felsefesi öğreten bu uzmanlar için retorik yani güzel konuşma sanatı da müfredata girdi. i.ö. 174 (ya da 154) ve i.ö. 161'de senatus'tan yunan retorik öğretmenleri ve filozoflarına sürgün kararı çıktı, gerekçeleri ise roma geleneği ile gençlerini yunan ahlaksızlığına karşı korumaktı.
  
  ancak işe yaramadı dil, retorik, felsefe ve edebiyat eğitimi roma'daki elitler arasında aldı yürüdü ve başlıkta adı geçen muhterem roma'da ilk defa yunanca değil de, latince retoriğin öğretildiği bir okul kurdu. i.ö. 92'de alınan senatus kararıyla bu okulun ve diğer latince retorikçilerinin faaliyetlerine yasak geldi. gerekçeyi sonraki yazarlardan öğreniyoruz: yunandaki retorik okullarından farklı olarak karakter eğitimini dışlayıp sadece laf oyunlarına odaklanan gallus'un okulundan mezun olmuş romalılar hemen forum'daki tartışmalara ve mahkemelerdeki davalara dahil olup laf cambazlığı sergilediklerinden, roma'nın yoğun siyasî gündeminde bir nevi çıktılık oluşturmaları ve tartışmaların siyasî özünden ziyade gevezeliğe odaklanmalarıdır. zamanla haklı gerekçelerin değil, ikna kabiliyetinin öne çıkması hukuk sisteminin çökmesi anlamını taşımıştır. ahlaken zaafları olan, karaktersiz laf ebeleri roma'daki mahkemeleri doldurur olmuştur.
  
  şu saat bunu yazmamın nedeni ise başka, itiraf ediyorum. yukarıda kabasını anlattığım katkısından ötürü plotius gallus'u sevmeyen muhfazakar romalılardan biri, ünlü gramerci varro gramerciliğinin hakkını vererek plotius gallus'la alay ediyor. kendisine atfedilen bir fragmanda şöyle diyor: "bir horoz roma'da bir laf ebesi (rabula) kabilesi uyandırdı."
  
  peki, alay nerede? alay plotius gallus'un adında saklı, zira gallus "horoz" anlamında. böyleyken böyle.