paracelsus

• 1493-1541 yillari arasinda yasamis isvicreli hekim ve simyaci. philippus aureolus paracelsus adini kullanmistir her ne kadar gercek adi theophrastus von hohenheim olsa da.
  
  romali hekim celsus'un yapitlari daha yeni latince'ye cevrilmis ve tip cevrelerinde derin etkiler uyandirmisti. bunu haksiz bulan philippus ustunluk sanisini "celsus'dan daha iyi" anlaminda "paracelsus" takma adini kullanarak gosteriyordu.
  
  babasi hem iyi bir hekim hem kitap sever idi. bu iki durum onu tip alanina cekiyor, kitapligi tamamen gozden geciriyor ve bu baslangic hizi ile 17 yasinda tip fakultesine giriyordu. fakat belli bir yerdeki bilgiler onu doyurmuyor, bilgi edinebilecegi yer neresi olursa olsun gidiyordu. asiri tartismaciligi aydin cevrelerde uzun sure kalmasini engelliyor, "ise yaramaz eskilerin etkisinde" dedigi bu kisilerden ayrilip gercekleri deneylerden ogrenmek amaciyla cevresini berberler, cellatlar, hamamcilar, cingeneler, ebeler ve falcilar arasinda genisletiyordu. hem bu, 8-10 dili konusabilmesi, halk tababetinin derinliklerine inmesini sagliyordu.
  
  yalniz hipocrates'i tutuyor, galen ve ibn-i sina'nin eserlerini halkin gozu onunde yakiyor, bu gosterilerle adini yerlestirdigine inanarak hasta kabul ucretini odenemeyecek duzeylere yukseltiyordu; fakat kendi degeri uzerindeki israr uzerine basel kentinden cikariliyordu.
  
  kendinden once sahte cabir, albertus magnus ve conelius agrippo olmakla birlikte eczacilik biliminin piri sayiliyor hatta inanilmaz yetenekli basil valentine takma adli johan tölde'nin sihirli ilaclarinin temelinde paracelsus araniyordu. cunku simyadan kimyaya gecisin baslangici kabul ediliyordu. simyanin amacinin altin elde etmek degil, hastaliklari iyilestirecek ilaclari bulmak olduguna inaniyordu. daha sonralari bu inanisi "tip kimyasi" adli bir duzen olarak gelistiriliyor, kuskusuz konunun taninip yayginlasmasinda paracelsus'un dusuk ceneli olmasinin buyuk etkileri oluyordu.
  
  paracelsus'dan once kullanilan maddeler genellikle bitkilerden elde ediliyordu. "laudenum" adini verdigi bitki kokenli uyusturucu eriyigi, ilk kullanan olmakla birlikte madenlerin onemini vurguluyordu. bununla vardigi sonuclarda her zaman sevindirici olmuyor, kendine asiri guveninin yarattigi inadi yuzunden zehirli olduklarini bile bile civa ve antimuan bilesikleri kullanmaya yoneliyordu. simyanin ilac falciligina, egelilerin dort temel elemanina inaniyor, musluman kimyacilarin civa, kukurt ve tuz kuramlarini kabul ediyordu. yasam suyunu (eliksir) filozof tasi kabul ediyor hatta onu buldugunu soyleyerek, olumsuzlugunu one suruyordu. fakat daha elli yasina ulasamadan ictigi meyhanede cikardigi kavgada aldigi uaradan oluyordu.
  
  cabir ve razi'nin bulduklari guclu asitlerle eczaciliga basliyor, urettigi ilaclar oldukca yaygin basarilar sagliyorlardi. fakat gunes'in kalbi, ay'in beyni, jupiter'in karacigeri, saturn'un dalagi, merkurun cigerleri, mars'in safrayi ve venus'un bobrekleri yonettiklerine inaniyordu. deliliklerin seytanla ilgisi olmadigini savunuyor, inmelerin beyin zedelenmelerinden ileri geldigini soyluyordu.
  
  zihinsel ve fiziksel gelismenin nedenini dogru bir gorusle tiroid bezi calismasinin aksamasinda buluyordu. paracelsus, ilk kez cinko'yu tanimliyor, meslek hastaliklari konusunda oncu oluyor, hastaliklarin ulkelere farkliliklarini gosteriyor, madensel sulatin analizlerini yapiyor hatta yasami boyunca yaptigi gozlemlerine dayanarak "guclulerin yasayacagi" konusunda darwin'e onduluk ediyordu.