gladyatör

• kökeni 'gladius: kılıç' olduğundan 'kılıçla döğüşen kişi' demektir. gladyatör geçmişi, etrüsklerin savaşlarda yitirdikleri kişilerin onuruna düzenledikleri cenaze törenlerinde düşman savaş esirlerini döğüştürerek "ölülerin kanına karşılık düşman kanını akıtma" geleneğine dayanır. bu yoldan akıtılan düşman kanının ölülerin ruhunu rahatlatıcağına inanılmaktaydı. roma'daki ilk gladyatör gösterisinin i.ö. 264 yılında, brutus pera adında birinin ölen iki oğlu için düzenlediği cenaze töreninde yapıldığı kabul edilir. başlangıçta sadece cenaze törenlerini süslemek amacıyla ve düzensiz aralıklarla yapılırken, sonraları halkın ilgisinin artması üzerine 'munus' adı verilen gladyatör gösterilerinin roma senatosu tarafınca remen kabulü i.ö. birinci yüzyıla tekabül eder. daha sonraları ise 'venatio' adı verilen, gladyatörlerin vahşi hayvanlarla döğüştürüldüğü diğer bir gösteri türü daha eklenmiştir. bazılarınca insancıl olmadığı gerekçesiyle karşı çıkılmışsa da, bu gösteriler halkın artan beğenisi ile mısır, suriye ve anadolu gibi bölgelerde yaşayanlarca da benimsenmiştir. halkı askerliğe özendirmesi, yönetimlerce de kabul ve hatta teşvik edilmiş olmasının başat gerekçelerinden biri olarak görülebilir.
  bir döğüş sonunda ya rakiplerden biri diğerini öldürür ya da yenik düşen gladyatör sırtüstü uzanarak sol elini havaya kaldırır ve bağışlanmasını dilerdi. bağışlanmasını dileyen gladyatörün öldürülüp öldürülmeyeceğine ilişkin kararı editor verirdi lakin halk çok sevdiği bir gladyatörün bağışlanması için tezahürat ederse, bu durumda karar seyirciler arasında bulunan imparatora kalırdı ki imparator bunu hepimizin çok iyi bildiği gibi ya sağ elinin başparmağını yukarı kaldırarak ya da aşağı indirerek gösterirdi kararını.
  
  kimin ne işine yarayacak bilmiyorum ama gladyatörler döğüşürken seyredenlerin verdiği işte o tepkiler için:
  (bkz: iugula)
  (bkz: missum)
  (bkz: ure)
  (bkz: verbera)
  
  ayrıca kökeni gladyatör döğüşlerine dayanan ve dilimize yadigar kalan bazı sözcükler için:
  (bkz: veteran)
  (bkz: provokatör)