çoban mustafa paşa külliyesi

• kocaeli gebze ilçesi gölcükönü meydanı, bağdat caddesi ile küçük yazı sokağı, çömlekçi bayırı ve odunkapısı sokakları arasında bulunan çoban mustafa paşa külliyesi, kanuni sultan süleyman döneminde yapılmış en büyük külliyelerden birisidir. yapı topluluğu cami, medrese, imaret, kütüphane, dergah, kervansaray, türbe ve paşa odalarından meydana gelmiştir.
  
  çoban mustafa paşa’nın asıl ismi gazi mustafa bin abdülkerim olup, kapucubaşı görevinde bulunmuş, 1571’de ikinci vezirliğe, 1522’de de mısır beylerbeyliği’ne getirilmiştir. kanuni sultan süleyman’ın kız kardeşi hafsa sultan ile evlenmiş belgrat, rodos seferlerine katılmış, 1529’da viyana seferine gitmek üzere iken ölmüştür. gebze’deki külliyesinin bir bölümünü oluşturan türbesine gömülmüştür.
  
  çoban mustafa paşa külliyesi’nin yapım tarihi ve mimarı tartışmalıdır. mimar sinan’ın eserlerinin listesini veren tuhfetü’l mimarin’de cami, imaret ve medresenin ismi geçmektedir. cami ve medresenin kapıları üzerinde 1523-1524 tarihleri yazılı ise de mimar sinan 1521’de belgrat, 1522’de rodos seferine katılmıştır. prof.dr.metin sözen yapı topluluğunun tasarım ve uygulamasının tamamen mimar sinan tarafından yapılmasının güç olacağını belirtmektedir. büyük olasılıkla yapı topluluğunun planlarını mimar sinan düzenlemiş, uygulamasını da mimar hüssam ağa yapmıştır. evliya çelebi de bu konuda; “bu camiyi süleymaniye cami-i şerifi’ni yapan koca mimar sinan’ın başhalifesi hüssam kalfa büyük bir maharet ve üstatlıkla yapıp, şirin ve ince fenlerinde büyük sanatını göstermiştir” demektedir.
  
  yapı topluluğu 117.00x106.10 m. ölçüsünde geniş bir alanı kaplamaktadır. yapı topluluğunun avlusuna dört ayrı kapıdan girilmektedir. külliyenin asıl girişi kütüphane altında olup, gölcükönü meydanı, kervansaray yönünde imaret ile türbe avlusu arkasından da içeriye girilmektedir. bunlardan gölcükönü meydanı’ndaki giriş üzerinde sultan ıı.abdülhamit’in tuğrası ile onarım kitabesi bulunmaktadır.