3 entry daha
  • rusya neden s-300 füzelerini iran’a veriyor?

    geçtiğimiz günlerde, rusya’nın iran’a daha önceden sattığı, ama medvedev zamanında askıya alınmış olan s-300 balistik füzelerinin satışının yeniden gündeme gelip, rusya federasyonu devlet başkanı vladimir putin tarafından medvedev dönemindeki bu kararın iptali ve füzelerin yıl içerisinde iran’a teslim edileceği yönündeki açıklaması, politika yorumcularının yanı sıra uluslararası ilişkiler uzmanlarını da şaşırtmıştır.

    bu haberin gerek iran, gerekse rusya resmi haber ajansları tarafından yayılmasını takiben, uzmanların aklına pek çok yeni soru gelmiştir. rusya, neden askıya alınmış bir kararı aniden iptal etmiştir? acaba rusya, iran ile yeni bir gizli askeri koalisyona mı giriyor? batı’ya karşı yeni bir militarize disiplin mi uygulanmaktadır?

    gerçi, rusya dış işleri bakanı sergey lavrov, bu kararın artık lozan uzlaşmasından sonra en uygun bir karar olduğunu açıklamışsa da, uluslararası camia buna tedirginlikle bakmaktadır. zira, rusya’nın bu yaklaşımla uzun vadeli olarak neyi amaçladığı pek belli değildir. bu bağlamda çeşitli yorumları incelerken, nikolas gvosdev’in national ınterest dergisindeki yorumu pek dikkatimi çekmiştir.

    uzun uzadıya yazılmış olan makalede, sadece şu noktalar şayan-ı dikkattir. “iran’a önceden satılmış olan, ancak teslimatı askıya alınan s-300 balistik füzelerin vladimir putin tarafından askıya alınma kararının iptali, moskova’nın dış ilişkiler politikasının yeni bir aşaması ve aynı zamanda ortadoğu’ya bakışının derin olduğunu göstermektedir. lozan uzlaşmasından çok kısa bir süre sonra gelen füzelerin iran’a teslim edilmesi kararı, bir yandan tahran’ı uluslararası camiayla işbirliğine teşvik etme eylem olduğu gibi, öte yandan rusya’nın net bir şekilde batı ülkelerine verdiği bir mesajdır. rusya, haziran sonu nükleer anlaşmanın protokolünün imzalanmaması takdirde, iran’a karşı her türlü muhtemel yaptırımların arkasında artık olmayacağını ve onaylamayacağını da ifade etmektedir. ayrıca, rusya ortadoğu’da silah satışı potansiyelini sağlamak ve aktif rolünü göstermek istediği mesajını da vermektedir.”

    işte bu yoruma bakıldığında, gerçekten de önemli noktalar göz önünde bulundurulmalıdır. lozan siyasi uzlaşı bildirgesinden sonra, haziran’da p5+1 ve iran arasındaki nükleer anlaşma protokolü imzalanması koşuluyla kesinlikle ambargolar kalkacak, iran ise batı dünyasıyla ekonomi, ticari, kültürel ve hatta siyasi işbirliğini gerçekleştirecektir. bu durumda, rusya da kendi payını şimdiden s-300 füzelerinin teslimiyle ispatlamaya çalışmaktadır. iran-ırak savaşı’ndan sonra iran’ın askeri alandan rusya teknolojisi kullandığı ve kendi bünyesine dayanıp askeri gününün yeni icat ve silah üretimiyle arttırdığı, pek çok uzmanların açısından kesindir. dolayısıyla, iran, batı dünyasıyla yakınlaşsa bile, yine de askeri gereksinimleri için rusya ile işbirliğine güvenle bakmaktadır. ayrıca, ortadoğu’da günümüzdeki kaosun askeri destekçileri de, batı dünyası olarak ister terör örgütlerinin, isterse de müttefiklerin silah ihtiyaçlarını karşılamaktadır. bu durumda, iran bölgesel jeopolitik durumu nedeniyle ortadoğu siyasi stabilize faktörü olarak rusya için en güvenilir ülke sayılmakta, aynı zamanda askeri silah müşterisi de olarak çok cazip gelmektedir.

    bununla birlikte, ukrayna olaylarından sonra gerçekleşmiş olan batı dünyasının rusya’ya karşı ekonomi yaptırımlarının etkisini minimuma indirmek de, yine iran yoluyla sağlanabilecektir. nitekim, 2003 yılından itibaren iran’a karşı yaptırımların dolaylı yollarla hafiflemesinde, rusya ve çin büyük rol oynamış ve bazı yaptırımları veto etmişlerdir. işte haziran sonundaki anlaşmadan sonra, iran aynı kadirşinaslığını böylece yerine getirmiş olacaktır. diğer yandan, nükleer enerji tesislerinin baş sponsoru olan rusya, bu yaklaşımla askeri sponsorluğunu da bildirmektedir. batı dünyasının yaptırımlarından dolayı yüzde 3,8’lik bir bütçe açıklığına tanık olan rusya, vergilerin artmasından da yana değildir. çünkü bu durumda, ülke çapında düzensizlik ve tedirginlik doğabilecektir. işte bu nedenle askeri sanayi üretimi ve piyasası, rusya için sıkıntılı ekonomiden kurtuluş için önemli bir faktör olacaktır.

    bu bağlamda, başka bir gerçeği de gözden kaçırmamak gerekir. eğer rusya bu yaklaşımla silah ticaretini düşünüyorsa, kesinlikle gelecek ekonomisinin büyük bir oranını da bu sektörde oluşturacaktır. dolayısıyla, modernize silah üretimini dikkate alırsak, işte böylesi bir durumda yeni silahların üretimi, piyasaların oluşması ve iran kara kuvvetleri komutanı ahmet rıza purdestan’ın vurguladığı gibi “proxy war” (vekaleten savaş) olayı da, dünya çapında kaçınılmaz olacaktır.

    iranlı yetkili, 15 nisan 2015 tarihinde iran silah sanayii ve üretimi ziyaretinde açıkça şöyle demiştir: “önümüzdeki yıllarda artık devletler değil, örgütler ve illegal kuruluşlar savaşları yürütecekler. bunun sinyallerinin gerçek olduğunu ve terörist örgütlerin organize edildiklerini görmekteyiz. devletler, kendileri yerine işte bu örgütleri askeri güç olarak amaçlarına varmak için kullanıyor ve daha çok kullanacaklar.” purdestan, bu cümleyle gelecek dünyanın tehlikelerini ikaz etmiştir.

    bugün ışid, el-şebab, el-kaide vs. gibi örgütlerin silah ihtiyaçlarını batı dünyasından karşılanmasının asıl nedeni, zaten batı dünyası güçlerinin siyasi ve ekonomi çıkarlarını sağlanmaya çalışmalarından kaynaklanmaktadır. dolayısıyla, madem çıkarlar var, destekler de olacaktır. destekler olduğu durumda ise, silah fabrikaları da çalışacaktır. ama üretim için bir piyasasının oluşturulması da, kaçınılmaz bir gerçek olarak dünya ve özellikle ortadoğu için önemli bir gerçektir. bu durumda, ortadoğu yeni bir rekabet arenasına girecek durumda görünmektedir. işte bunların hepsinin bir puzzle (yapboz) parçaları olarak yan yana getirdiğimizde, rusya’nın neden s-300 füzelerinin teslim onayını aldığı gerçeği de ortaya çıkmaktadır bence.

    aynı zamanda, iran’la uzlaşma konusunda rahatsızlık hisseden israil de, bölgede yeni parametreler oluşturup, ortadoğu’da kendine çekidüzen vermek zorunda kalacaktır. herşeye rağmen, adı geçen ülkelerin savaşlara değil, diplomatik diyaloglardan yana olacağına inanabilmek gerekir. zaten, avrupa ülkelerinin birçoğunun filistin’i resmen tanımaya başlaması da, işte bu yaklaşımın bir yansımasıdır diye söyleyebiliriz.

    prof. dr. ghadir golkarian

    ortadoğu uzmanı

    kaynak: http://politikaakademisi.org/…lerini-irana-veriyor/
17 entry daha
hesabın var mı? giriş yap