inside out

• pixar'ın en iyi işlerinden biri olmuş.
  
  bir defa belli bölgelerde sadece türkçe dublaj seçeneği ile sunulması sizi irite etmesin.en mühim seslendirme gupse özay tarafından öyle ustaca kotarılmış ki sanki olması gereken buymuş hissiyatı ile izliyorsunuz.
  
  film, beynin kontrol merkezinde beraber yaşayıp çalışan neşe, üzüntü, korku, öfke ve tiksinti'nin küçük bir kızın yaşamını iyiye götürme mücadelesini anlatıyor diyebiliriz. kızın doğuşu ile dünyaya gelen neşe, kızı hep mutlu edeceğini düşünürken kendisinden az sonra doğan üzüntü'nün varlığını yadırgar. ardından diğerleri gelir.
  
  neşe, herkese iyi davranıp kızın çekirdek hafızasını neşeli anılarla doldurmakla meşguldur ama tüm iyi niyetine rağmen diğer duyguların biçimsiz davranışlarına anlam veremez. özellikle de üzüntünün her şeyi istemeden de olsa kötüye götürdüğünü düşünür. kızın ailesi, minnesota'dan san fransisco'ya taşındığında karşılaştığı sıkıntılar genel merkezi birbirine katacak. neşe ve üzüntü bu kaos içinde gruptan ayrı düşerek her şeyi sıfırdan öğrenecektir.
  
  --- spoiler ---
  
  bir defa film aşırı kompleks. yani elbette bir çocuğun izleyip keyif almaması mümkün değil ancak oturup her sahnenin tartışması yapılabilecek kadar kapsamlı anlatımlar var. bilinç altı, uzun vadeli anılar, geçmişteki anıların zamanla unutulması, büyüme süreci ve bu süreçte en sevdiğin şeylerin bile bir noktada geride kalması gerekliliği (hayali arkadaş, neşe kurtulsun diye kendini çukura geri bırakınca göz yaşları akmayan var mıdır?), ailenin her zaman en son ve en zor yıkılan dayanak olduğu, öfkenin sürekli sizin yararınıza gibi durmasına rağmen nihai olarak size zarar veren işler yapması ve filmin ana konusu olan, her şeyi gülerek geçmenin mümkün olmadığı, hayatın bir parçası olan üzüntüyü de yaşamanın zaruriyeti ve aslında neşeye giden yolun üzüntüden geçmesi, bir nevi neşeye anlam verenin bu olması.
  
  araya yerleştirilen çoğu kadın-erkek farkı temalı espriler çok iyiydi hem de hikaye ile bütün arz etti. her pixar filmi gibi sayısız atıf ve ilginç detaya sahipti film. tabii çoğunu fark etmedim ama sağdan soldan okuduklarımızı derleyelim sevenler için:
  
  pixar filmlerinde diğer pixar filmlerine yer verme adeti sürmüş. riley'in hafıza toplarının bazılarının içinde diğer pixar filmlerinin karakterleri görünüyormuş. hayal dünyasında find me isimli kapağında nemo olan bir oyun ve henüz vizyona girmeyen good dinasour oyunu varmış. ratatuy'un karakterlerinden biri bir dergi kapağında görünüyormuş.
  
  yazarlar şaşkınlık, gurur, dürüstlük dahil olmak üzere 27 farklı duygu tasarlamış ama çok karışık olunca sayıyı 5'e kadar indirmişler.
  
  riley'in sınıfında arkadaki haritadaki işaretler, tüm pixar filmlerinin geçtiği bölgeleri gösteriyormuş.
  
  kısa süreli hafızadaki bilgilerin uyku sırasında uzun süreli hafızaya alınması gibi olayların bilimsel olarak doğru olması için psikologlarla çalışılmış.
  
  kontrol odasında ortadaki üç yuvarlak düğme mickey mouse kafası oluşturuyormuş.
  
  yemek masasında babanın futbol düşündüğü sahne, ülkelere göre farklı hazırlanmış. zannederim amerika ve kanada'da adam hokey düşünüyormuş filmle uyumlu olarak. avrupa'da futbol. bir de senarist bu sahneyi bire bir kendinden aldığını söylemiş.
  
  senarist, hikayeyi yazarken kendi kızının büyürken yaşadığı sıkıntılardan ilham almış.
  
  her duygu bir simgeye benziyor. neşe=yıldız, tiksinti=brokoli, üzüntü=göz yaşı, korku=sinir ağı, öfke=tuğla şeklindeymiş. hayali arkadaş bing bong ise 5 duygunun da rengini taşıyor.
  
  pixar filmlerinin meşhur pizza kamyonu filmde en az 3 kere gözüküyormuş senarist öyle demiş ama bulması kolay değilmiş.
  
  herkesin fark ettiği: öfke'nin okuduğu gazeteler riley'in yaşamını anlatıyor. manşetler o günkü en önemli olay oluyor.
  
  benim kendi kendime fark edip sevindiğim, filmden çok kopuk duran, "unut gitsin jake burası bulut şehri (cloud town)" repliği "unut gitsin jake burası çin mahallesi (china town)" repliğine bir atıf. chinatown filminden.
  
  riley bir şeye üzüldüğü anda kamera bulanıklanıyormuş anlık, fark etmedim bunu.
  
  bilinç altının kapısında bekleyip, benim şapkam muhabbeti yapan iki varlık, godot'yu beklerken'deki vladimir ve estragon'a atıfmış.
  
  pek çok animatorun çıktığı yer olan california sanat enstitütüsünün a113 numaralı sınıfından dolayı pixar filmlerinde sürekli gördüğümüz a113 yazısı bu filmde de riley'in sınıf numarası.
  
  gene her pixar filminde sevenlerin aradığı (benim asla bulamadığım, hiç bulamam böyle şeyleri) pixar topu olarak geçen o yıldızlı top, riley ile bing bong'un oynadığı geçmiş sahnelerinin birindeymiş.
  
  filmde isimleri bir kere bile geçmemekle birlikte riley'in anne ve babasının isimleri jill ve bill 'miş.
  
  öfke-korku ve tikstinti arasında geçen ayı muhabbetinin sebebi san fransisco'daki gay community ile ilgiliymiş diyorlar ama pek ikna olmadım.
  
  eski anılar silinirken, piyano derslerinin silinmesi ama 2 parçasının saklanması kararı çıkıyordu. bu da tom hanks'ın big filmine atıfmış ama filmi izlemediğim için bilemeyeceğim nasıl.
  
  yapıp yapıp yıkılan karttan kalede 3 kart kullanıyormuş. papaz (king), kız (queen) ve oğlan (jack) burada. king yerine babanın, queen yerine annenin resmi varmış. jack'te de j yerine riley'in r'si kullanılmış.
  
  big bong'u seslendiren adam "onu benim için aya götür" repliğini söylerken gerçekten ağlamış. ağlamasa şaşardım.
  
  her karakterin "şef" duygusu farklı. bu riley'de neşe iken, babada öfke, annede üzüntü.
  
  ana karakter diyebileceğim neşe, film boyunca 5 temel duyguyu da yaşıyor. zaten neşeli, üzüntüye kızıyor, hayali erkek arkadaştan tiksiniyor, palyaçodan korkuyor (net haklı), ve sonunda üzülüyor.
  
  riley uyanık olduğunda beyninde gök mavi, uyuduğu zaman karanlıkken, evi terk etme kısımlarında uyanıkken de mavi olmak yerine bulutlu, kasvetli bir hal alıyor.
  
  bing bong'un bacaklarımı hissetmiyorum sözü doğrudan frozen'daki kardan adamın sözüne atıf.
  
  buna çok ikna olmadım bir daha izlemem lazım ama üzüntü, neşe dışında diğer 3 duyguyla, hatta bing bong dışında içerideki hiç bir karakterle diyaloga girmiyormuş.
  
  bu net bir bilgi değil ama yukarıda yazılmış, ben de hayali erkek arkadaşın doğrudan justin bieber göndermesi olduğunu düşünüyorum.
  --- spoiler ---
  
  tüm bunlara ek olarak filmin sonunda büyüyen kontrol paneli ve gelen "ergenlik butonu" sadece bir espri mi yoksa yeni bir filme kapı mı bilemeyeceğim ama merakla bekliyoruz.
  
  son olarak pixar'ın film önü kısa film uygulamasını bu defa çok beğenmedim. kısa film olan lava'yı çok beğendim ama merakla neşeyle oturulan koltuklarla bir anda insanı üzüyor, heves kırıyor sanki. dişi volkan sudan yükselip, erkek volkan ona yalnız olmadığını söyleyemediği anda bildiğin dertlendim üzüldüm film öncesi.
  
  neyse inside out diyelim, mutlaka izlensin diyelim.