fal bilimi

• konum itibariyle bilim ve sagduyunun tarafinda olmasi gereken bireyin ayni zamanda agzindan tukurukler sacan taraf olmasi, teori dahi olamayacak kabaca bir fikre "bu da sana girsin" angutlugunu gosterecek kadar da kazma bir mizaca sahip olmasi hali hazirdaki bilimsel savlarin inandiriciligina, bilim insanlarinin akilli ve sagduyulu olduklarina dair inanca buyuk bir golge du$urmektedir.
  
  tam olarak kullanilan agzi taklit edersek "arkada$im! ben iki topun hesabini yapamiyorum sen konu$uyorsun kainat ziv ziv bilim gotune girsin" argumanlari tamamen bir "hesaplanamamazlik" perdesi arkasina siginan goru$lerdir. bu cok yeni bir bagnazlik ornegi olmamasina ragmen orneklerini son donemlere kadar gordugumuz "rsa asla kirilmaz" benzeri goru$lerle paralellik gostermektedir.
  
  oysa ki factoring gibi hesaplama suresi exponential artan cogu problemi quantum computing lineer zamana indirgemektedir (bkz: quantum factoring). dolayisiyla kahvede yan masadan gelen "ben ipin ucundaki topu hesaplayamiyorum sen bana kainat diyorsun $erefsiz!" iddiasi scientific american'in "havadan agir bir $ey asla ucamaz" muhafazakarliginin yeni donem varyasyonlarindan biri olsa gerek.
  
  ilkokul'dan alican'in sordugu "bir nesnenin tum konumu kainati nasil betimleyebilir ki bi kere parametre cok fazla hem ayni nesne ayni yerde durabilir yane" gibi bir soruyu ba$kalarinin da sorabilecegi ihtimaline kar$in bu defalik anlayananladi'ya birakmak yerine aciklayacagim:
  
  fizik kurallari deterministiktir. saglanabildigi takdirde (ki pratikte mumkun degildir) ayni ko$ullarda ayni degi$imler ayni sonuclari dogurur. parametre sayisi kimilerinin algisina gore "onyuzbinmilyon" olsa da bu ayni ko$ullarda e$deger bir kainat yaratilirsa ayni parametrelerle sonucta t+1'de ayni kainatin elde edilecegi anlamina gelir. icinde bulundugumuz kainatin bire bir kopyasini cikardiginizda t+1'de iki kainatin da varacagi konum aynidir.
  
  dolayisiyla kainatin t zamanina ait tum ayrintilari dahil olan bir resmini cizerseniz ve tum fizik kurallarini oturup bir bir her bir parcacigi, quantumu, dalgasi icin hesaplarsaniz t+1'deki konumunu soyleyebilirsiniz. "ama hesaplanamaz hocam cok buyuk kainat bi kere hadi iki top olsa neyse" diyebilirsiniz. evet buyuk oldugu benim de dikkatimi cekti.
  
  kainatin tum parametrelerini bilemedigimizden, bilsek dahi cok super bilgisayalarimiz olmadigi icin hesaplayamadigimizdan "gelecegi gormek imkansizdir" savi mevcut.
  
  bu noktada kainati betimlemek adina basit bir yontem kullaniyoruz. fizik kurallarinin sabit oldugu bir kainatta t zamanindaki olasi alternatif kainatlari sinirli sayiya indirebilirsek, bu sinirli sayi icinden sadece bir parcacigin "x,y,z" konumunda oldugu alternatifleri cikarabiliriz. hatta tek bir parcacik yerine birden fazla parcacigin konumlarini da sunarsak elimizde fizik kurallarinin son derece kati i$lemesinden dolayi gayet az sayida kainat alternatifleri kalir. bize de bunun uzerine elimizdeki birbirine cok benzer seceneklerden birini secmek kalir.
  
  ama aradaki bagi nasil kuruyoruz? yani kahvedeki telve sacma sapan bir $ekil alinca "sana kismet var" bagini nasil cikariyoruz? neural network mucizesi burada devreye giriyor.
  
  "gotune girsin" denen bilimin dahi henuz nasil yaptigini henuz aciklayamadigi bir $ekilde neural network'ler son derece karma$ik sistemleri kendi icsel mimarileriyle du$uk hata paylariyla modelleme kabiliyetine sahiptir. dolayisiyla bir sinir agina input olarak kahve telvesi jpg'leri verip output olarak "ahmet'e ne olacak" yanitini alip sonra ahmet'in ba$ina gelen olaylarla bu network'u train ederseniz en basitinden bir kahve fali yazilimi elde etmi$ olursunuz.
  
  diger yandan henuz modellemeye hali hazirdaki computing power yetmeyen milyarlarca noron barindiran ve analog hassasiyette cali$an insan beyninin saniyede 25 defa tum kainattan gelen input'la train edildigini du$undugunuz zaman kahve telvesinden "kainat extrapolation"i ve "gelecek ongorusu" yapmasi kesinlikle hesaplanabilirligin otesinde degildir. kendi nazarimda gayet makuldur mantiklidir.
  
  hatta ilerde yanli$ oldugu ispatlansa bile "bilim gotune girsin" diyen bir kesimin inandigina inanmamak onlardan uzak durmak adina tercih edebilecegim bir yoldur, ba$ka bir ce$it bagnazliga ula$tirsa dahi en azindan efendi akli ba$inda bir tekke ortamina ula$tiracagi kesindir.