hidrostatik denge

• neden tum yildizlar, gezegenler falan hep cok seksi ve yuvarlak hatlara (bkz: curvy) sahiptir sorusuna, tabiat ananin cevaplarindan birtanesidir.
  
  doganin dort ana kuvvetinden birtanesi olan kutlecekim (bkz: gravitational force) kutleli her cisim icin vardir aslinda.
  
  ornegin, masanizda yanyana duran iki adet kalem arasinda zayif ta olsa bir cekim kuvveti mevcuttur. hatta, kalemin kendisinin dahi her bir atomuna uyguladigi ve kutlemerkezine dogru vektor yonlu cekim kuvveti asagidaki formulize ediliyo malumunuz,
  
  fgrv = m.m.g/sqr(r)
  
  simdi ic merkeze dogru kutlecekimi dengeleyen kuvvetlere bakalim.
  
  ilk ve en siddetlisi, hidrojen, helyum yakitli fuzyon/fizyon reaksiyonlari sonucu olusan disa dogru kutle atimi egilimi ile olusan kuvvetler. sikisan gazlarin disa dogru basinci, ve nispeten minnos olan ve kendi etrafinda donusun bir sonucu olan merkezkac kuvveti (m.sqr(v)/r)(bkz: centerfugal force)
  
  bu denge ile hayatina devam eden yildizlara yukarida belirtildigi uzere anakol yildizlari (bkz: main-sequence stars) denmekte, ki yildizin toplam kutlesi arttikca, nukleer reaksiyonlarin, kutlecekiminin yarattigi basincin etkisi ile hizlaniyor olmasi ve bu minvalde hidrojen ve helyumun daha hizli tuketilmesi sebebiyle toplam omur suresi azalir, ve fakat isima gucu exponansiyel artar.
  
  kutlecekim kuvveti kutle ile dogru orantili dedik. demekki buyuk kutleli yildizlar, betelgeuse tarzi kirmizi devler, gunesimize gore cok daha kisa omur surecekler. yani kocaman kutlelere sahip olmanin bir bedeli var.
  
  tipkisi, osman yağmurdereli misali...