11 şubat 2016 ligo gravitational wave gözlemi

• gravitational wave nedir?
  einstein'in yercekimini (gravity) acikladigi teorisi general theory of relativitye (genel gorelilik) gore bu kuvvetin uzay zamanda dalgalar halinde iletim bicimi.
  
  gozlemi neden onemlidir?
  gozlem, genel relativiteyi ve einsteinin yaklasimini kanitladigi gibi, butun kuvvetleri icine alan bir teorinin (theory of everything, toe) gravityi de kapsamasi gerektigini, standard modelin tek basina evreni aciklamayacagini kanitlamis oluyor ve bu acidan bu alanda calisanlar ve fizik icin cok onemli.
  
  bugune kadar neden gozlemleyemediler?
  eylul 2015 de tekrar elden gecirilen ve gelistirilen deneyin hassasliginin artirdigi ve algi mesafesinin 65 milyon isik yilindan 225 milyon isik yilina cikardigi soyleniyor, yaklasik olarak uc kati mesafe dersek, hacimsel olarak neredeyse 30 kati bir hacim. ve bu hacimde olabilicek butun yuksek cekimsel olaylar detectorun alanina girmis oluyor. artan hassasligi da isin icine katarsak simdi gozlemlenmis olmasi olasiliksal olarak ikna edici bir durum.
  
  gercekten gozlemlendi mi?
  higgs bosonunda da ayni muahbbet oldugundan ilk once 5 sigmanin ne demek oldugunu suradan okuyabilirsiniz:
  http://www.physics.org/…rticle-questions.asp?id=103
  bir binary kara delikteki iki kara deligin birbiriyle butunlestigi (merging) olayda ortaya cikan uzay zaman dalgalanmalarinin detektor tarafindan 5.1 sigmayla algilandigi soyleniyor.
  
  bugune kadar hic gormedigim sekilde yarim yamalak iki ay soylentisi yapildiktan sonra 11 subatta sonunda basin toplantisi yapilacak ve bu sure zarfinca analiz edilen datanin sunumu yapilacak. cok buyuk bir collaboration oldugundan bu kadar soylentinin cikmasi dogal aslinda, fakat yine de son detaylar ve 11 subat sunumu icin:
  http://www.ligo.org/news/media-advisory.php
  
  edit:
  ilgilisine makale:
  https://dcc.ligo.org/…914:detection_of_gw150914.pdf