kırım savaşı

• 1774 küçük kaynarca antlaşmasında sonra osmanlı imparatorluğunun ayakta duracak hali kalmamış ve bütün rekabet gücünün tükendiği görülmüştü. bu antlaşmayla osmanlı içindeki ortadoksların koruyucusu olan rusya her fırsatta imparatorluğun iç işlerine karışıyor ve etnik farklılıkları kendi çıkarlarına göre panslavist politikasında kullanıyordu. zira 1640 yılında moskova'dan vladivostok'a kadar kocaman bir alana hükmeden rusya imparatorluğu büyük petro'dan beri sıcak denizlere inmek ve böylece denizcilikte de rekabet ederek daha büyük bir koloni devleti kurmayı hedefliyordu. şüphesiz büyük petro saygıyı hak eden ender liderlerden biriydi ve rusya'nın teknolojik geri kalmışlığını yaptığı kökten reformlarla elimine etmiş ve modern anlamda güçlü rusya'yı dizayn etmişti. rusya'daki bu gelişmelere tezat olarak osmanlı'da kanuni döneminden beri sürekli geriye gidiş vardı. arada küçük yenileşme ve reform hareketleri olsa da imparatorluk ve monarşi yenildikçe daha da bağnazlaşmaya daha da gericiliğe sarılıyordu. bu yenileşememe, modern anlamda pozitif düşünce yoksunluğu ve çağın gereklerini yakalayamama osmanlıyı bitiriyor ve yüzlerce yıllık osmanlı mirası yabancı devletlerin emperyalist kavgalarına konu oluyordu..
  
  napolyon savaşlarından sonra ortaya çıkan güçler dengesinde rusya; ingiliz ve fransız emperyalizmi için büyük bir tehdit haline gelmişti.. güneş batmayan imparatorluk için artık rusya fransa'dan daha tehlikeliydi. zira rusya'nın balkanlardaki panslavist politikasına ve şoven yayılmacılığına izin verilirse ingiltere'nin akdeniz, mısır ve hindistan üzerindeki çıkarları tehlikeye giriyordu. fazla güçlenen bir rusya hindistan iran ve akdeniz'de hak talep edebilirdi.. elbette rusya'nın yaramazlığı bununla sınırlı değildi, 1848'te avusturya'daki devrim hareketlerini bastıran, orta avrupa ve balkanlarda etki gücü günden güne artan rusya diğer devletleri tedirgin ediyordu. fransa'da 1848 devrimlerinde bonapartizm tekrar yükselerek burbonları devriren 3. napolyon imparator olsa da, bu yeni dünya düzeni eski düşmanlar fransa ve ingiltere'yi güvensiz bir müttefikliğe zorladı. ingiltere ve fransa rusya'ya karşı ortak hareket etme kararı aldılar.
  
  yunan ayaklanması ve kavalalı mehmet ali paşa olayı osmanlı devleti'nin güçsüzlüğünü açıkça ortaya koymuştu. artık iyice zayıflayan imparatorluk her olayda açıkça emperyal devletlerin paylaşım müdalesine konu oluyordu. kavalalı olayında istediğini alamayan rusya 1854 yılında kendine güvenli bir şekilde balkanları panslavist politikasına göre dizayn etmeye kalkacaktı. öte yandan tam da bu noktada osmanlı'nın toprak bütünlüğü ingiltere ve fransa'nın çıkarına geliyordu. rusya'nın bu müdahalesi ingiltere ve fransa tarafından kabul görmedi, ve aşılamayacak noktaya gelen bu diplomatik kriz taraflar arasında bir paylaşım savaşına dönüştü. kırımda cereyan eden savaşta taraflar oldukça kayıp verdi, rusya'nın gücü sınırlandırıldı, savaşın faturası ise osmanlı devletine kesildi. osmanlı kazanmış göründüğü savaşın aslında kaybedeni oldu. zaten zayıf ekonomisi olan ve savaşın finansörlüğünü kaldıramayan osmanlı bütçesi borç alımına başladı ve bu durum 1881'deki düyunu umumiye ile imparatorluğun resmen yarı sömürge olmasıyla sonlandı. ordusunun batılı devletlerden teknik anlamda geri kaldığı ortaya çıkan rusya ise bu yenilgiden dersler çıkararak refomlara girişti. savaş esnasında ölen 1. nikolay'ın yerine geçen 2. alexander köklü refomlara girişti ve rusya'yı yeniden güçlü bir devlet olarak tarih sahnesine çıkardı.
  
  kırım savaşı aslında sedan savaşı gibi dönüm noklarına zemin hazırlayan bir savaştır. savaştan sonra almanya'nın kuruluşuna kadar avrupa'da güçler dengesi ve politik durum değişmiştir. ingiltere ve fransa tarafından dışlanan ve avusturya tarafından ihanete uğrayan rusya kuzeydeki germenlere yani prusya'ya yöneldi. bu durum 1848 ihtilalleriyle güçlenen italyan ve alman birlik hareketlerine fırsat sağladı. öte yandan avusturya ihanetinin bedelini italyada uğradığı aşağılamalara ve 1866 prusya savaşında yalnız kalmasıyla ödedi. rusya'nın politik anlamda izole edilmesi fırsat bilen prens bismarck rusya ile dostane ilişkiler geliştirip doğu sınırlarını güvene aldıktan sonra avusturya ve fransa'yı mağlup ederek almanya'yı kurdu. almanya'nın emperyal tehdit olduğu anlaşıldıktan sonra paris barış antlaşmasının ve onun getirdiği düzenin hükmü de bitmiş oldu.
  
  osmanlı açısından bakarsak her ne kadar osmanlı için ağır sonuçları olsa da ingiltere ile oluşan çıkar birliği 93 harbi gibi bir felaketi 20 yıl geciktirdi. osmanlı 20 yıl daha balkanlardaki toprak bütünlüğünü korudu. öte yandan osmnalı devletini gerçek anlamda modernleştirmeye çalışan abdulmecid'in reform hareketleri kırım savaşı yüzünden devletin zayıflamasıyla sekteye uğradı. kanımca savaşın osmanlı'ya en kötü etkisi de bu oldu.
  
  osmanlı devleti'nin toprak bütünlüğünü korumanın gereksiz pahalı olduğunu, fransa- rusya yakınlaşmasında yalnız kaldığını ve almanya'nın daha büyük bir tehdit haline geldiğini gören ingiltere rusya'yı engellemeye çalışmaktansa rusya ile anlaşarak osmanlı'yı paylaşma politikasına yöneldi ve bu durum osmanlı devletini diplomatik anlamda zorunlu olarak almanya'ya yakınlaştırırken ilerleyen dönemde 93 harbi ve sevr antlaşması gibi felaketlerle sonuçlandı.