game of thrones

• şu "dany yanar mı yanmaz mı" tartışması sonrası aldığım mesajlar ve buraya yazılanlar gösterdi ki, daenerys ve ejderhaları konusunda ortada acaip bir kafa karışıklığı var. dany'nin, viserys'in ölümüden sonra söylediği "ateş bir ejderhayı yakamaz" sözünü herkes bambaşka yerlere çekmiş. "viserys bir ejderha değil", "viserys gerçek bir ejderha değil", "viserys gerçek bir targaryen değil", "dany, ejderha olduğu için..", "asıl gerçek targaryen dany olduğundan.." gibi argümanlarla dolu bir sürü mesaj aldım. bakın bu kafa karışıklığını gidermeye çalışayım.
  
  bu açıklamalarım kitaba dayalı olacak çünkü "yanar/yanmaz" olayında görüldü ki, dizi kitabın kurallarına bağlı kalmayabiliyor. diziyi yapanlar, grrm gibi herşeye bir açıklama getirebilme derdinde değiller, "yaptık oldu" diyip işin içinden çıkabiliyorlar. yani, bu dediklerim dizide uygulanmayabilir.
  
  şimdi, ejderhalarla ilgili bildiğimiz çok fazla detay yok. ama essos kıtasına ait yaratıklar olduğunu ve bundan 5000 yıl kadar önce, targaryenlerin de memleketi olan valyria tarafından kontrol edilmeye başladıklarını biliyoruz. zaten bu kontrol edebilme yeteneği sayesinde, valyria bir imparatorluğa dönüşüyor ve essos'taki en güçlü ülke haline geliyor. daha sonra, volkanik bir felaket olduğu tahmin edilen bir afet, valyria'yı haritadan siliyor ve ejderhaların hemen hemen hepsini öldürüyor. (evet ejderhalar bile lav ateşinde yanıyorlar) bu felaketten kurtulduğu bilinen 5 ejderha da, felaket öncesi westeros açıklarında bir ada olan dragonstone'a yerleşmiş bulunan targaryen ailesine ait. targaryenlerin tarihleri boyunca hükmettiği bütün ejderhalar da, bu 5 ejderhanın soyundan geliyorlar.
  
  targaryenler hakkındaki bilgilerimizin en meşhuru, bu hanedanın valyria köklerini saf tutabilmek için sürekli akraba evliliği yapıyor olması. valyria köklerinin, ejderha kontrolü yeteneklerini targaryenlere kazandırdığını da biliyoruz. yani, bu bir genetik meselesi gibi duruyor. yokolan valyria'nın, ejderhaları tam olarak nasıl kontrol ettiklerini bilmesek de, bu kontrol yeteneklerini kendi genetiklerine aktarmayı başardıklarını söyleyebiliriz. targaryenler de, valyria kökenli oldukları için bu genleri taşıyorlar ve akraba evliliği yapmalarının sebebi de ejderha kontrolü yeteneklerini kaybetmemek. ancak, şunu söylemek gerekir ki, valyria yokolduğunda oradan kaçabilen tek aile targaryenler değil. kökeni valyria olan ve felaket öncesinde essos'un ve westeros'un çeşitli yerlerine dağılmış insanlar da var. yani, "ejderhalara sadece targaryenler hükmedebilir" lafı yanlış. "ejderhalara sadece valyria kökenli olanlar hükmedebilir" demek daha doğru olur. mesela, dayne, velayron gibi ailelerde valyria kökeni olduğu biliniyor ki, bu aile üyelerinde başka bir valyria generik özelliği olan "mor göz" de var. aynı şekilde, geçmişte targaryenler ile evlilik yapmış baratheon ve martell gibi ailelerin de, söz konusu genleri aldığını söyleyebiliriz.
  
  bilinenlerin özetini yaptığımıza göre teorik kısma geçelim. bu noktada, bu konuyla ilgili benim en sevdiğim teori olan, preston jacobs'un ejderha-x geni ile ilgili teorisini anlatacağım. fantezi ve bilimi birleştiren ve 300 yıllık targaryen tarihini bize çok etkileyici bir şekilde açıklayan, iyi düşünülmüş bir bir teori bu.
  
  preston diyor ki,
  ejderha kontrolünü ve bunun kalıtımsal açıklamasını mendel caprazlamasi yoluyla yapmak mümkündür. daha da açmak gerekirse, bu işin 3 kuralı vardır.
  
  1- ejderha kontrolü ve doğurma yetenekleri x kromozomuna bağlı bir yetenektir. (bu yeteneğe sahip x kromozomlarına ejderha-x, yani kısa ex diyelim)
  2- ejderhaları kontrol etmek için en az bir ex kromozumu gerekir.
  3- ejderhaların doğumunu sağlayabilmek için iki ex kromozomu gerekir.
  
  yani, bu durumda ejderhaları doğmasını sağlama yeteneği sadece kadınlarda var olabilen bir yetenek. çünkü, ejderha yenetekleri x kromozumuna bağlı ve ortaokul fen derslerinden hatırladığınız üzere xx kromozomu kadınlara özgü bir şey. erkekler xy kromozomu taşıyorlar ve bu da onların sadece ejderha kontrolü yeteneği olabileceğini gösteriyor. burada dikkat etmeniz gereken, valyria'dan çıkan her x kromozomunun ex olmadığı. tarihte ejderha doğurtamayan targaryenler de var ve hatta dany 3 ejderhayı yumurtadan çıkarmaya başarana kadar ejderhaların neslinin de tükendiği düşünülüyor.
  
  bir kere bu teoriyi doğru kabul ettiğinizde, targaryen tarihi bambaşka bir hal alıyor açıkçası. ben çok fazla detayına girmek istemiyorum ancak targaryenlerin tarihindeki bir çok gizemli olay bu yolla açıklanabiliyor.
  
  mesela, kral 4. aegon, tahtı öz oğlu daeron'a değil de piçi daemon'a devretmek istediği için iç savaşa neden oluyor (blackfyre isyanı) ve bu hareketi yüzünden "değersiz" lakabını alıyor ama aslında adamın yapmak istediği bambaşka bir şey. ex kromozomu taşımayan karısının soy ağacının devam etmesini istemediği için bir sürü piçe babalık yapıyor ve onları yasallaştırıp tahtı da başka bir targaryen'den olan piçlerinden birisi olan daemon'a bırakmak istiyor.
  
  ejderhaların bundan 170 yıl önce yok olması ve ondan sonra targaryenlerin bir türlü ejderha ortaya çıkaramamalarının sebebi de, bir türlü 2 ex genine sahip bir kadının dünyaya gelmemesi. bu kısır dönemi bozan isim aslında daenerys targaryen değil; dany'nin dedesi 5. aegon yani aegon the unlikely, nam-ı diyar egg.
  
  5. aegon'un babası bir targaryen ama annesi bir dayne. yani, ex konusunda kısırlaşmış gibi duran targaryen tarafından yalnızca y kromozomunu alıyor ve x kromozomu diğer bir valyria kökenli aile olan daynelerden geliyor. (ilginç olan, aegon'un hayatından kesitleri anlatan 3 novellanın george r. r. martin tarafından yayınlanmış olması. bu 3 novella, geçen yıl 'knight of the seven kingdoms' adıyla tek bir roman haline getirilip yeniden yayınlandı ve targaryen tarihini merak edenlerin okumasını tavsiye ediyorum.)
  
  aegon'un "unlikely" yani "olası olmayan" lakabını almasının sebebi, doğduğunda tahtın 11. varisi olması. yani, kendisinin tahta çıkması için önündeki 10 kişinin de başına bir şey gelmesi gerekiyor. ve "olası olmayan" bu olayların hepsi bir bir oluyor. buna tesadüf de diyebilirsiniz yada preston'un iddia ettiği gibi bu olayların bryden rivers'ın (bloodraven-three eyed crow) orkestrasyonuyla gerçekleştiğine inanabilirsiniz. bu başka bir teorinin konusu ancak gerçek olan şu ki, 5. aegon'dan önce tahta çıkması gereken 9 kişinin başına bir iş geliyor ve 10. kişi de kim? egg'in abisi aemon targaryen, yani maester aemon. e kendisinin de, soyadını ardında bırakıp duvara gittiğini biliyoruz. tesadüf mü? bilmiyorum. teorinin daha fazla detayına girmeyeceğim ancak aegon'un torununun çocuğu olan daenerys targaryen'in, targaryenlerin 160 yıl boyunca aradığı çift ex kromozomlu kadın olduğunu söyleyebiliriz.
  
  daenerys targaryen, ejderha doğumunu sağlayacak kalıtıma sahip ancak ejderha yumurtaları yok. bu yumurtalar da, ona düğün hediyesi olarak illyrio mopatis'den geliyor ki, kendisi kitaptaki bir başka gizemli karakter. (5. kitapta ortaya çıkan bir karakteri kitabı okumak isteyenlere spoiler etmemek için illyrio ile ilgili teorilere girmeyeceğim. zaten dizi illyrio karakterinde önemli değişiklik yaptı.) ancak şunu söyleyebilim ki, mopatis ve iş ortağı varys, targaryen hanedanına oldukça meraklı arkadaşlar. zaten, dizide varys'in daenerys'e hizmet edişinden de görüyoruz bunu. (kitapta bu işler biraz farklı yürüyor) illyrio, ejderha yumurtalarının asshai'den geldiğini söylüyor ki, valyria öncesi ejderhaların asshai ve çevresine ait bir yaratık olduğunu biliyoruz. o yüzden doğru söylüyor olabilir. eğer yalan söylüyorsa da buradan bambaşka teorilere yelken açılabilir. şimdilik doğru söylediğini kabul edelim.
  
  sonuç olarak, 2 adet ejderha-x kromozomuna sahip karakterimiz deanerys targaryen ve 3 adet ejderha yumurtası, daha hikayenin en başında buluşmuş oluyor. preston'un ejderha-x teorisi %100 doğru olmayabilir ama ejderha yeteneklerinin genlerle geçen bir özellik olduğu kesin gibi. yani deanerys "gerçek ejderha", "gerçek targaryen", "ateş tanrısı" değil, viserys de "boktan ejderha", "çakma targaryen" filan değil. dany'de, ejderha doğurmak için gerekli xx geni var ve kim bilir viserys'in xy geni de belki onu bir ejderha sürücüsü yapacaktı.
  
  tüm bunların ışığında, dizinin dany'i bir süper kahramana dönüştürmesinin beni neden rahatsız ettiğini belki daha iyi anlamışsınızdır. kitapta, dany'nin yeteneklerinin neredeyse bilimsel bir temeli var. dizi ise "biz yaptık oldu" kafasıyla hareket ediyor. bu noktadan sonra, dizi, kalan 2 ejderhaya istediği isimleri bindirebilir. böyle açıklamalarla kafalarını yormalarına gerek yok.
  
  kitapta ise büyük ihtimal valyria geni taşıyan birileri binecek o ejderhalara. tabi, bran kardeşimiz super-warg filan olup ejderha warglarsa o başka. zaten preston'u teorileri warglık ve ejderha kontrolünün benzer yetenekler olduğunu ve hatta rhaegar targaryen'in, lyanna stark'ı istemesinin sebebinin de, ex geni ile warg-x geninin birleşmesini istemesi olduğunu söylüyor. yani jon kardeşimiz böyle bir kalıtımın eseri olabilir.
  
  ha bir de, valyria efsanesi olan ejderhaların "dragon horn" ile kontrol edilebildiği meselesi var. kitapta, bir karakter, böyle bir borazanı bulduğunu iddia ediyor. aynı karakter dizide de var ama henüz boru filan görmedik. du bakalım.