lipstick effect

• ekonomik duraksama^* ve hatta buhran^* dönemlerinde gözlemlenen ilginç bir fenomendir lipstick effect veya türkçeleştirilmiş haliyle “dudak nemlendirici effect”. ekonomideki gidişatın pek iç açıcı olmadığı zamanlarda, tüketiciler – özellikle de kadın tüketiciler - keyfi harcamalarını kısarlar, ve de mali durumlarını gözönünde bulundurarak pahalı giysilerden, mücevherlerden, seychelles adaları’ndan uzak dururlar. ama enteresandır ki, lüks mal tüketimindeki düşüşe paralel olarak, ruj, dudak nemlendirici ve benzeri ürünlerin satışında dikkat çekici bir artış görülür. bunun sebebi de, normalde alacağı pahalı ürünlerden bir süreliğine de olsa feragat eden kişilerin, lipstick gibi küçük, ucuz, rahatlatıcı ürünlere yönelmeleri, bu tür bütçeyi zorlamayan tüketimlerle teselli bulmaya çalışmaları, yepyeni bir vizon kürk gibi büyük mutluluklara kavuşana kadar böyle ufak tefek şeylerle kendilerini avutmalarıdır. mesela, amerikan ekonomisinin uzun süren bir büyüme döneminden sonra tökezlediği 2001 yılının ikinci yarısında, ruj ve dudak nemlendirici satışlarında önceki seneye göre %11’lik bir artış gözlemlenmiş; aynı şekilde ekonominin durağanlaştığı 1990-91 yıllarında da “ruj ve yüze sürülebilecek diğer ıvır zıvır şeyler” endüstrisi çok başarılı bir performans sergilemiş. bu fenomenin altında “pahalı veya gösterişli bir şeyler alamasam da, en azından hala keyfi alışveriş yapabiliyorum” diyebilmenin sakinleştirici etkisinin yattığını tahmin etmek güç değil. insanlar maddi olanaksızlıklar yüzünden bir takım zevklerinden mahrum kalsalar ve her istediklerini alamasalar da, hala kendilerine küçük hediyeler verebileceklerini görmek, akıllarına estiği gibi harcayabilecekleri bir gelirleri olduğunu teyit etmek hoşlarına gidiyor, içlerini rahatlatıyor sanırım.
  
  kavramımız ilk defa 2001 kasim'inda emily watson isimli bir gazeteci tarafından the wall street journal’daki bir köşe yazısında kullanılmış. daha sonra èstee lauder şirketinin başkanı leonard lauder bir adım daha ileri gitmiş, ve de ruj satışlarının incelenmesi sonucunda ekonominin gidişatının anlaşılabileceğini ve kısa-orta vadedeki ekonomik durum hakkında tahminler yapılabileceğini öne sürmüş; buna da “lipstick indicator” ismini vermiş. soyadı “lauder” olan ve bu sayede èstee lauder şirketinin üst düzey yöneticiliğiyle hayatını kazanan birisi için söylemesi kolay tabii, benim emektar halkım düz ekran sony televizyon alamıyor, 2001 model arabasını yenileyemiyor, rujlarla, el kremleriyle, bir takım kaygan zerzavatla yetinmek zorunda kalıyor, ona ne?