agathon

• iyilik...
  
  antikçağ yunan felsefesinin ünlü düşünürü platon'un ide'ler evreni, ide'lerin aşağıdan yukarıya ve daha az yetkininden daha yetkinine doğru yükselmesiyle meydana gelir. genellik ve güçlülük bakımlarından yükselen bu ide'lerin en tepesinde ide'lerin ide'si agathon (os. hayır, fr. bien) vardır. agathon, en genel, en güçlü ve bütün sistemi yöneten baş ide'dir, bir çeşit tanrı'dır. nasıl ki nesneler ancak ide'lerle varlaşıyorlarsa, öteki bütün ide'ler de ancak bu baş ide'yle varlaşırlar. bununla beraber platon, yapıtlarında, evrenin düzenleyicisi (tr. epitken, yu. demiourgos) olan bir tanrı (theos)'nın da ayrıca sözünü etmektedir. ancak yorumcular, bunun çoktanrıcılığa karşı çıkmamak kaygısından doğduğunu, gerçekte iyi'nin ide'siyle tanrı kavramının bir ve aynı şey olduğunu ileri sürmektkedirler.
  
  nitekim ortaçağın patristik döneminin platoncu kilise babaları, hıristiyanlığın düşünsel temelini platon'un bu düşüncesine oturtmuşlardır. tanrı, en yüksek iyilik'tir... tanrı-iyilik düşüncesi anaksagoras'dan gelir. platon'dan geçerek alman düşünürü leibniz'e doğru yol alır. platon, bu bakımdan anaksagoras'ı tamamlamış sayılabilir. ilk karmakarışıklığı (yu. khaos) biçimlendirerek evreni (yu. kosmos) meydana getiren düşünce (nous)'yse, bu düşünce'nin en yetkin bir düşünce olan iyilik düşüncesi olduğu belirtilmeliydi. platon'un yaptığı da budur. yüzyıllarca sonra da leibniz, tanrı-iyilik'nin, sayısız evrenler arasında en yetkinini seçmekle gerçekleştiğini belirtecektir.